در معاملاتی که از طریق چک انجام می‌شود، بزرگ‌ترین دغدغه و نگرانی، خطر برگشت خوردن چک و خالی بودن موجودی حساب بانکی صادرکننده آن است. استعلام چک برگشتی به دریافت‌کننده چک، این فرصت را می‌دهد تا از وضعیت حساب جاری فرد صادرکننده چک مطلع شود و نگرانی بابت نقد نشدن چک و درگیری‌های احتمالی و شکایت به دادگاه نداشته باشد.
قوانین چک برگشتی به منظور کاهش چک برگشتی یا بلامحل از ابتدای سال ۱۴۰۰ اجرایی شده است، در این قانون محرومیت‌های زیادی برای دارندگان چک برگشتی در نظر گرفته شده است و دارندگان چک را مجاب می‌کند تا با احتیاط بیشتری چک صادر کنند. برخی از این محرومیت‌ها عبارتند از:
نکته: ممنوعیت‌های ذکرشده تا زمان پرداخت بدهی و رفع سوء اثر چک برگشتی به قوت خود باقی است.
استعلام چک صیادی کمک می‌کند تا ضریب اعتبار این چک‌ها افزایش پیدا کند. در سال‌های اخیر که چک‌های صیادی جایگزین دسته‌چکه‌های قدیمی شده‌اند، افرادی که بدحساب هستند دیگر نمی‌توانند چک صادر کنند.
دریافت‌کننده‌های چک هم می‌توانند با استفاده از روش استعلام چک صیادی، درباره فرد صادرکننده تحقیق کنند و به وضعیت حساب او پی ببرند. به عنوان مثال، اگر وضعیت حساب صادرکننده سفید باشد، یعنی سابقه چک برگشتی ندارد. اما اگر وضعیت حساب او قرمز باشد، یعنی تاکنون چک برگشتی زیادی صادر کرده است.
به این صورت، فرد دریافت‌کننده چک می‌تواند از گرفتن چک امتناع کند و به دلیل عدم اطمینان از نقد شدن چک، با فرد صادرکننده توافق کنند تا مبلغ را به صورت دیگری دریافت کند.
چطور با دانستن ماده 17 چک‌های صیادی از کلاهبرداری جلوگیری کنیم؟
خروجی استعلام وضعیت اعتباری چک‌ها با رنگ‌های سفید، زرد، نارنجی، قهوه‌ای و قرمز مشخص می‌شود که هر کدام معنای خاصی دارند:
چنان‌چه نتیجه وضعیت استعلام چک سفید رنگ بود، یعنی صاحب چک هیچ چک برگشتی ندارد و یا از آن رفع سوءاثر کرده است. بنابراین، دریافت چک با وضعیت سفید شرایط مطلوبی دارد و با خیالی آسوده می‌توانید معامله را انجام دهید.
اگر نتیجه استعلام زرد بود، فرد صادرکننده احتمالا یک فقره چک برگشتی یا حداکثر ۵ میلیون تومان بدهی دارد. بنابراین در این شرایط، هنگام معامله احتیاط کنید. همچنین بهتر است با صاحب چک درمورد علت برگشت چک او صحبت کرده و سپس شرایط را بررسی و در نهایت تصمیم خود را در مورد قبولی چک بگیرید.
چنان‌چه نتیجه استعلام نارنجی شد، فرد صادرکننده بیش از ۲ تا ۴ چک برگشتی یا حداکثر ۲۰ میلیون تومان بدهی دارد. بنابراین در این شرایط، معامله با فرد ریسک دارد. توصیه می‌شود با این فرد معامله نکنید مگر این که از سوی فردی مطمئن ضمانت شده باشد.
اگر نتیجه استعلام قهوه‌ای شد، فرد صادرکننده بیش از ۵ تا ۱۰ چک برگشتی یا کمتر از ۵۰ میلیون تومان بدهی دارد. درنتیجه، انجام معامله با این فرد نیز خطرناک است و به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
نکته: چک قهوه‌ای عملا اعتبار ندارد.
چنان‌چه نتیجه استعلام قرمز باشد، فرد صادرکننده بیش از ۱۰ فقره چک برگشتی یا بیش از ۵۰ میلیون تومان بدهی دارد. درنتیجه، انجام معامله با این فرد بسیار خطرناک است و به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.
نکته: چک قرمز عملا فاقد اعتبار است.
قبل از دریافت چک می‌توانید شناسه استعلام 16 رقمی مندرج در چک‌های صیادی را به سامانه استعلام پیامکی بانک مرکزی به شماره ۷۰۱۷۰۱ پیامک کنید (1*1* شناسه استعلام 16 رقمی) تا از وضعیت اعتباری صادرکننده چک از نظر تعداد و مبلغ چک‌های برگشتی ثبت‌شده در سامانه بانک مرکزی اطلاع پیدا کنید. نکته مهم این که شناسه استعلام باید بدون هیچ‌گونه کاراکتر اضافی برای سامانه ارسال شود.
پاسخ استعلام چک صیادی شما نهایت ظرف مدت 15 دقیقه و به همان صورت پیامکی در اختیار شما قرار می‌گیرد و درصورتی‌که به هر دلیلی تا مدت‌زمان 15 دقیقه پاسخی از مرکز صیاد دریافت نشود، نتیجه با پیامک «عدم امکان اخذ استعلام» به شما اعلام خواهد شد و باید مجدداً برای دریافت استعلام اقدام کنید.
۲. برای دریافت استعلام باید کد ۱۶ رقمی روی چک را داشته باشید.
۳. متن پیامک باید شامل اعداد ۱۶ رقمی روی چک باشد.
۴. چنان‌چه چند استعلام پشت سر هم بگیرید، نتیجه آخرین استعلام به شما داده می‌شود.
۵. استعلام وضعیت خوش حسابی اشخاص حقوقی از طریق پیامک امکان‌پذیر نیست.
۶. پیامک‌های اطلاع‌رسانی در خصوص استعلامات ارسال‌شده فقط با سرشماره 701701 به کاربران اطلاع‌رسانی می‌شود.
خلاصه بگوییم، اگر قصد استعلام گرفتن سابقه چک برگشتی خود یا دیگران را دارید، سرویس استعلام چک برگشتی رده بهترین جا برای این‌کار است. کافی است در اپلیکیشن رده وارد بخش «استعلام چک برگشتی» شوید. در این بخش با وارد کردن کدملی و شماره موبایل خود یا دیگری، امکان گرفتن استعلام چک برگشتی وجود دارد. لازم به ذکر است که هزینه هر استعلام چک برگشتی در رده 14900 تومان است.
نکته: فراموش نکنید که کد ملی صاحب چک و شماره موبایل باید حتما متعلق به یک نفر باشند.
تصویر زیر نمونه‌ای از نتیجه استعلام چک برگشتی است که امکان دانلود فایل PDF آن نیز وجود دارد:
نکته: در تصویر بالا صادرکننده چک هیچ چک برگشتی ندارد یا از آن رفع سوءاثر کرده است (وضعیت سفید).
