روز هوشمندی درباره اعتبار بانکی

گرفتن تصمیمات خوب در دوره نوجوانی و جوانی می‌تواند تأثیرات خیلی مهمی بر آینده زندگی هر فرد بگذارد. وقتی به مسائل مالی می‌رسیم اهمیت این تصمیمات بیشتر هم می‌شود. عدم آشنایی جوانان با مدیریت مالی و چیزهایی که باید در مورد اعتبار بانکی بدانند ممکن است باعث شود که آن‌ها با رفتارهای نسنجیده و دخل‌وخرج نامناسب تأثیر نامناسبی روی اعتبار مالی و بانکی خودشان بگذراند. دادن کارت اعتباری و امکان خرج کردن در حال حاضر و پرداخت در آینده به کسی که برای استفاده از آن آموزش ندیده است درست مثل دادن چاقو به دست یک کودک خطرناک است. به همین دلیل هم بانکداران آمریکا ضرورت برنامه آموزشی در این زمینه را به‌خوبی درک کرده‌اند.
 

در ایران یکی از شرایط بدیهی هر نوع وام و قرض گرفتنی از بانک تأمین وثیقه است. درواقع بانک چون اطلاعات و شناخت زیادی از مشتری ندارد و نمی‌داند که وی تا چه اندازه خوش‌حساب است برای اینکه بابت پولی که می‌دهد نگرانی نداشته باشد همان ابتدای کار از مشتری وثیقه ملکی یا تضمین‌های دیگر می‌گیرد. این کار شاید ساده‌ترین راه برای بانک باشد اما اصلاً بهینه‌ترین راه نیست. حجم بسیار بالای معوقات بانکی نشان‌دهنده ناکارآمدی همین سیستم است. برای همین هم هست که هرازگاهی در اخبار در مورد مفهومی به نام اعتبارسنجی چیزهایی می‌شنویم.
اعتبارسنجی به زبان ساده یعنی اینکه بانک بررسی می‌کند که مدیریت مالی شما بر زندگی و کسب‌وکارتان در گذشته به چه صورتی بوده است. آیا شما قبلاً به تعهدات مالی که داشتید پایبند بودید و بدهی‌های خود را به‌موقع پرداخته‌اید یا اینکه وضعیت درآمدی تجارتتان در سال‌های گذشته به چه صورتی بوده است. تمام جزئیات رفتار مالی شما برای شما امتیاز و اعتباری ایجاد می‌کند. به هراندازه که خوش‌حساب باشید و توانمندی مدیریت مالی بهتری داشته باشید بانک با خیال راحت‌تر و حتی با نرخ سود بهتری می‌تواند به شما تسهیلات و یا کارت اعتباری بدهد.
در کشورهای توسعه‌یافته زیرساخت بسیار قدرتمندی برای اندازه‌گیری این اعتبار وجود دارد و رفتارهای مالی افراد بر آینده آن‌ها تأثیر زیادی دارد. مجموعه‌ای از رفتارهای مایل اشتباه و بدحسابی و یا ولخرجی‌ها بدون حساب‌وکتاب می‌تواند باعث شود که فرد در سال‌های بعد برای گرفتن کارت اعتباری با مشکلات زیادی روبرو شود و مجبور به پرداخت نرخ‌های بهره بالا شود که همین امر بر سلامت اقتصاد زندگی وی تأثیرگذار خواهد بود و حتی می‌تواند افراد را به گرداب قرض‌هایی بیندازد که هر روز بیشتر و بیشتر می‌شوند و امکانی برای بازپرداختشان وجود ندارد.
 

برنامه و روز هوشمندی درباره اعتبار بانکی(Get Smart about Credit) یک رویداد سالانه است که توسط انجمن بانکداران آمریکا که به‌اختصار ABA نامیده می‌شود بنیان‌گذاری شده است. پشتیبان اصلی این برنامه بنیاد درگیری اجتماعی انجمن بانکداران آمریکاست. در این کمپین بانک‌ها و بانکداران داوطلب به سراغ مدارس و کلاس‌های درس محلی می‌روند و دانش آموزان و نوجوانان را با اهمیت برخورد و استفاده صحیح و عاقلانه از اعتبار بانکی آشنا می‌کنند. به‌نوعی این بانکداران دانش آموزان را با حقایق مرتبط با اعتبار بانکی و تأثیرات آن در زندگی آینده آن‌ها آگاه می‌سازند.

تاریخ روز هوشمندی در مورد اعتبار بانکی در سومین پنجشنبه از ماه اکتبر هر سال است که تقریباً اواخر مهرماه می‌شود. امسال (سال 2016) این روز با 20 اکتبر یعنی 29 مهر مصادف شده است. البته این به این معنی نیست که تمامی برنامه‌های آموزشی تنها در این روز برگزار می‌شوند و بااینکه این روز مشخص در رسانه‌ها موردتوجه قرار دارد اما بانکداران تشویق می‌شوند که در هرزمانی از سال میزبان رویدادهای آموزشی باشند.

اولین بار انجمن بانکداران آمریکا رد سال 2003 چنین روزی را اعلام کرد و بنابراین امسال چهاردهمین سالی است که این روز برگزار می‌شود.
 

اهمیت و ضرورت داشتن مدیریت مالی خوب بر زندگی چیزی است که می‌تواند و باید از سنین پایین به نوجوانان و جوانان آموزش داد. اینکه افراد کم سن و سال عادت‌های خوب درزمینهٔ استفاده از اعتبار بانکی که درواقع نوعی قرض است را در خود پرورش دهند و یاد بگیرند که چگونه از کارهایی که باعث صدمه خوردن به اعتبار بانکی آن‌ها می‌شوند اجتناب کنند یکی از ضروری‌ترین درس‌هایی است که برای بزرگ و وارد جامعه شدن نیاز دارند. این برنامه جوانان را تشویق می‌کند که از همان گام‌های ابتدایی زندگی اجتماعی خودشان با موضع اعتبار بانکی به‌درستی برخورد کنند. بانکداران با آموزش انواع اعتبارها و اینکه چگونه می‌توان از اعتبار بانکی محافظت کرد و آن را مدیریت کرد و بهبود بخشید اطمینان حاصل می‌کنند که نسل آینده می‌توانند به نحوی باهوش سرمایه‌گذاری و خرج کنند و زندگی خود را بدون اینکه اسیر قرض‌های بی‌حساب شوند ارتقا دهند.
برای درک اهمیت این موضوع کافی است نگاهی به میزان متوسط بدهی‌های افراد در آمریکا بیندازیم. این اصلاً چیز عجیبی نیست که یک خانواده متوسط در آمریکا تنها در کارت اعتباری‌شان بیشتر از 15 هزار دلار بدهی داشته باشند. به این رقم می‌تواند وام دانشجویی 49 هزار دلاری یا وام خودروی 28 هزار دلاری و یا حتی وام خرید منزل 170 هزار دلاری هم اضافه شود.
بدهی مردم آمریکا هرسال کمتر هم نمی‌شود و رو به افزایش است و به همین دلیل است که انجمن بانکداران آمریکا شروع به آموزش مردم در مورد اثرات مخرب بدهی مالی بر زندگی‌شان کرده است. باهوش شدن درباره اعتبار بانکی فرصتی است برای آموزش دیدن هر کس در مورد اعتبار بانکی و تأثیرات آن بر آینده‌اش.
 

شرکت بانک‌ها در این برنامه داوطلبانه است. برگزاری رویدادهای این‌چنینی درمجموع به سیستم بانکی کمک می‌کند تا با مشتریانی مسئولیت‌پذیرتر مواجه شوند و بنابراین مشکلات کمتری با معوقات و عدم توانایی پرداخت بدهی برخورد داشته باشند. بانک‌ها از گرفتن سود بابت خرج کردن‌های مشتریان خوشحال می‌شوند به شرطی که مشتری توانایی پرداخت صورتحساب‌هایش را داشته باشد. مشتریان بدحسابی که کنترلی بر وضعیت مالی و بدهی‌های خود ندارند برای بانک‌ها انبوهی از مطالبات معوق به‌جا می‌گذارند که چیزی جز ضرر برای آن‌ها ندارد. بنابراین مهم‌ترین تأثیر این حرکت برای بانک‌ها تربیت مشتریان خوبی است که سال‌ها بتوانند با سیستم بانکی خوب کار کرده و برای بانک‌ها درآمدزایی کنند.
علاوه بر این انجمن بانکداران آمریکا فهرست بانک‌های شرکت‌کننده را در وب‌سایت خودش منتشر می‌کند. این انجمن این فهرست را در رسانه‌ها مختلف منتشر کرده و تلاش می‌کند تا قانون‌گذاران و اعضای کنگره این کشور تعهد و مسئولیت‌پذیری این بانک‌ها را برای خدمت به جوامعشان ببینند. این کار هم در برندسازی این مؤسسات نقش دارد و هم موجب تقویت لابی آن‌ها در قانون‌گذاری می‌شود.
 

وقتی خبر آغاز ارائه کارت‌های اعتباری بانک مرکزی اعلام شد واکنش‌های مختلفی در حمایت یا انتقاد، جدی و یا به طنز از این طرح در شبکه‌های مجازی شکل گرفت. یکی از این واکنش‌ها توییتی بود که در متنش آمده بود که «کارت اعتباری آمد. فردا میرم یه آیفون می‌خرم. پس دادنش هم خدا کریمه.»
جدی یا شوخی بودن این توییت اهمیتی ندارد. مسئله واقعیت بسیار مهمی است که در این جملهٔ ساده بود و آن اطلاعی است که تقریباً هیچ‌کس از مفهوم کارت اعتباری و اعتبارسنجی و امتیاز اعتباری ندارد.
بیشتر ما به شنیدن این جمله کلیشه‌ای که ما نیاز به کار فرهنگی داریم عادت کرده‌ایم. هر بار که معضلی دامن‌گیر جامعه می‌شود و کارد به استخوان نزدیک می‌شود یک کارشناس در تلویزیون در مورد اینکه باید پیش از اجرایی شدن فلان برنامه به فرهنگ‌سازی در مورد آن فکر می‌کردیم صحبت می‌کند. واقعیت این است که نیاز به کار فرهنگی و آموزشی در زمینه‌های مختلف ضروری است اما بیشتر عادت شده که پس از وقع بحران در مورد آن صحبت شود.
بانک مرکزی بعد از سال‌ها بحث و چانه‌زنی و حل مسائل شرعی و مشکلات دیگر امسال برای اولین بار توانست یک نسخه‌ای مقدماتی از مفهوم کارت‌های اعتباری را برای استفاده مخاطبان معرفی و عرضه کند. هرچند به باور برخی این کارت‌ها هنوز با کارت‌های اعتباری فاصله زیادی دارند و بیشتر شبیه وام خرید کالا هستند اما بااین‌حال این کارت‌ها شروع مسیر ورود مردم به استفاده از مفهوم اعتبار در خریدهایشان است. به نظر می‌رسد که اگر در کنار تمامی این تلاش‌ها برای عرضه کارت اعتباری برنامه‌ای هم برای آشنایی مردم با مفهوم اعتبار بانکی و اعتبارسنجی و اینکه پرداخت کردن به‌موقع صورتحساب‌ها و یا اقساط چه تأثیری برای آینده اعتباری آن‌ها در سال‌های بعد خواهد داشت می‌توانست سنگ بنای بسیار قوی‌تری برای مفهوم کارت اعتباری در ایران باشد.