صندوق سرمایه‌گذاری شاخصی چیست؟
صندوق‌های سرمایه‌گذاری شاخصی به عنوان یکی از ابزارهای پرکاربرد و محبوب در دنیای سرمایه‌گذاری شناخته می‌شوند. این صندوق‌ها، با پیروی از عملکرد یک شاخص مشخص بازار، امکان سرمایه‌گذاری در دارایی‌های متعدد را فراهم می‌کنند. از مزایای این نوع سرمایه‌گذاری می‌توان به تنوع، شفافیت و کمک به کاهش ریسک اشاره کرد. در این مطلب از رده، قصد داریم به بررسی عمیق‌تر مفهوم و اهمیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری شاخصی پرداخته و نحوه عملکرد آن‌ها را برای شما توضیح دهیم.
تعریف صندوق سرمایه‌گذاری شاخصی
صندوق‌های سرمایه‌گذاری شاخصی یکی از انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری هستند که هدف آن‌ها پیروی از یکی از شاخص‌های بازار سرمایه و نزدیکی به بازار سهام و شاخص بورس است. مدیران صندوق‌های سرمایه‌گذاری شاخصی در تلاش هستند که سبدی از اوراق بهادار با ترکیب و وزن متناسب با یک شاخص مبنا تشکیل دهند.
فکر ایجاد صندوق‌های شاخصی به فرضیه بازار کارا مربوط می‌شود. این فرضیه می‌گوید که اگر بازار به اندازه کافی شفافیت داشته باشد و اخبار و اطلاعات با سرعت بالا در اختیار همه فعالان آن قرار بگیرد، قیمت‌ها متناسب با این اطلاعات تعدیل می‌شوند. نتیجه این که نمی‌شود بدون هزینه و ریسک اضافی، بیشتر از میانگین بازار بازدهی کسب کرد. هدف صندوق‌های شاخصی هم به‌نوعی کسب بازدهی به اندازه میانگین بازار و بدون متحمل‌شدن ریسکی بیش از ریسک بازار است.
نکته اول: صندوق‌های شاخصی به اندازه صندوق‌های سهامی فعال نیستند و به اندازه آن‌ها خریدوفروش سهام و اوراق بهادار ندارند. هدف مدیران صندوق‌های شاخصی این است که وزن اوراق بهادار موجود در سبد با شاخص مبنا منطبق باشد. به همین دلیل، صندوق‌های شاخصی را نوعی صندوق سرمایه‌گذاری «غیرفعال» می‌دانند.
نکته دوم: اولین صندوق شاخصی را کارآفرینی به نام جان سی. باگل تأسیس کرد که مبنای آن شاخص «اس‌اندپی ۵۰۰» بود.
جدول مقایسه صندوق‌های سرمایه‌گذاری
ترکیب دارایی‌های صندوق‌های شاخصی
ترکیب دارایی‌های صندوق‌های شاخصی شباهت زیادی به ترکیب دارایی‌های صندوق‌های سهامی دارد. به این معنا که دارایی‌های این صندوق‌ها معمولا از۸۰ درصد سهام و ۲۰ درصد اوراق با درآمد ثابت است. با این تفاوت که نوع و وزن سهم‌هایی که در صندوق‌های شاخصی وجود دارد، به شاخص مبنا بستگی دارد. یعنی هرچه وزن سهمی در شاخص مورد نظر بیشتر باشد، وزن آن در ترکیب دارایی‌های صندوق هم بیشتر است.
به زبان ساده‌تر، از آن‌جا که استراتژی صندوق‌های سهامی کسب بازدهی به اندازه شاخص است، بیشتر دارایی‌های صندوق‌های سهامی از سهام شاخص‌ساز بازار تشکیل می‌شود. در حالی که استراتژی صندوق‌های سهامی کسب حداکثر بازدهی از محل سرمایه‌گذاری و خریدوفروش سهام است و در نتیجه مدیران این صندوق‌ها طبق تحلیل‌هایی که دارند، می‌توانند هر سهمی را با هر وزنی بخرند یا بفروشند.
انواع صندوق سرمایه‌گذاری شاخصی
صندوق‌های سرمایه‌گذاری شاخصی را می‌شود بر اساس شاخصی که مبنایشان است دسته‌بندی کرد. برای نمونه، ممکن است صندوقی بر اساس شاخص کل طراحی شود و صندوق دیگری بر اساس شاخص 30 شرکت بزرگ بورس. دارایی صندوق‌های شاخصی بر اساس دارایی‌هایی انتخاب می‌شود که شاخص موردنظر را تشکیل می‌دهند.
مثلا اگر صندوقی بخواهد بر اساس شاخص کل بورس تشکیل شود، باید سراغ همان سهم‌های شاخص کل بورس برود. وزن هر سهم در بین دارایی‌های صندوق هم بر اساس وزن آن سهم در شاخص کل تعیین می‌شود؛ یعنی اگر تغییرات قیمت سهمی تاثیر بیشتری بر تغییرات شاخص کل داشته باشد، وزن آن در سبد دارایی‌های صندوق باید بیشتر باشد.
صندوق‌های شاخصی مدت‌هاست که در بازارهای سهام فعالیت می‌کنند. مثلا در بازار سهام نیویورک، صندوق‌هایی بر مبنای شاخص «داوجونز» و «نزدک» فعالیت می‌کنند. در ایران هم مدتی است که صندوق‌هایی از این نوع تشکیل شده است که تعدادی از آن‌ها بر اساس شاخص کل و بعضی‌شان هم بر مبنای شاخص‌های دیگری مانند شاخص 30 شرکت بزرگ‌تر و شاخص 50 شرکت برتر طراحی شده‌اند.
مقایسه صندوق سرمایه‌گذاری با سبدگردانی
مزایای سرمایه‌گذاری در صندوق شاخصی
همان‌طور که گفتیم، صندوق‌های شاخصی خریدوفروش‌های زیادی ندارند و به همین دلیل هزینه‌های سبدگردانی‌شان هم کمتر است. مزیت اصلی صندوق‌های شاخصی هم همین است و نسبت به صندوق‌های سهامی فعال، هزینه‌های کمتری دارند.
همچنین از آن‌جا که صندوق‌های شاخصی قصد ندارند که بازدهی‌شان بیشتر از میانگین بازدهی بازار باشد، ریسک کمتری هم متحمل می‌شوند. پس به‌طور کلی می‌توان گفت ریسک صندوق‌های شاخصی کمتر از صندوق‌های سهامی است و سرمایه‌گذارانی که به‌نوعی به دنبال گزینه‌های کم‌ریسک‌تر برای سرمایه‌گذاری هستند می‌توانند گزینه سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها را بررسی کنند.
نکته: بهترین زمان برای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های شاخصی، دوره‌های رشد شاخص بورس است. در دوره‌هایی که شاخص بورس نزولی یا خنثی است و تحرک خاصی در بازار سهام دیده نمی‌شود، صندوق‌های شاخصی هم بازدهی مناسبی ندارند.
معایب صندوق‌های سرمایه‌گذاری شاخصی
مهم‌ترین عیب صندوق‌های شاخصی هم به دلیل غیرفعال‌بودن‌شان است که باعث می‌شود این صندوق‌ها در مقایسه با صندوق‌های سهامی، انعطاف‌پذیری کمتری داشته باشند. به عبارت دیگر، در دوره‌هایی که شاخص مورد نظر نزولی می‌شود، اقدامی برای جلوگیری از افت ارزش دارایی‌های صندوق انجام نمی‌شود و ارزش واحدهای صندوق همراه با نزول شاخص، کاهش می‌یابد.
صندوق سرمایه‌گذاری مشترک چیست؟
نحوه سرمایه‌گذاری در صندوق‌های شاخصی چگونه است؟
برخی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری به صورت ETF فعالیت می‌کنند؛ یعنی به صورت سهام در بازار بورس عرضه می‌شوند که برای سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها، مانند خرید سهام، نیاز به داشتن کد بورسی و عضویت در یک کارگزاری است.
برخی دیگر از صندوق‌های شاخصی نیز به حالت عادی عرضه می‌شوند. برای سرمایه‌گذاری در این صندوق‌ها باید از طریق دفتر نمایندگی و یا وبسایت رسمی شرکت نسبت به خرید اقدام کنید.
