آشنایی با بانکداری الکترونیک و انواع خدمات آن
مزایا و معایب بانکداری الکترونیکی را بخوانید
ساده‌ترین تعریف برای بانکداری الکترونیک این است؛ استفاده از فناوری‌های جدید (اینترنت، شبکه‌های مخابراتی و گوشی‌های موبایل) برای ارائه خدمات بانکی بهتر به مشتریان. بزرگ‌ترین مزیت بانکداری الکترونیک هم دادن خدمات بانکی در ساعات غیراداری و هر ساعتی از شبانه‌روز به مردم است. چیزی که همیشه پاشنه آشیل خدمات مالی بوده است.
تاریخچه [کوتاه] بانکداری الکترونیک در ایران و جهان
سال 1918 برای اولین‌بار بانک‌های فدرال رزرو آمریکا برای انتقال پول از تلگراف استفاده کردند و نقطه آغاز بانکداری الکترونیک در جهان همین‌جاست. از سال 1973میلادی هم دستگاه‌های خودپرداز وارد سیستم بانکی شدند و این نوع بانکداری عمومیت بیشتری پیدا کرد. کلید بانکداری الکترونیک در ایران هم از اوایل دهه ۵۰ شمسی زده شد که بانک تهران چند دستگاه خودپرداز در شعبه‌هایش راه‌اندازی کرد. در دهه ۷۰ شمسی دستگاه‌های خودپرداز به شکل گسترده‌تری مورد استفاده قرار گرفتند و بانکداری الکترونیکی در ایران رواج بیشتری پیدا کرد.
مدل‌های مختلف بانکداری الکترونیک
درباره انواع بانکداری چقدر می‌دانید؟ از دستگاه‌های خودپرداز که این روزها تبدیل به بخشی از مبلمان شهری شده‌اند، تا نئوبانک‌ها که در یکی دو سال گذشته به وجود آمده‌اند و مشغول جذب مشتری برای خدماتشان هستند. در سال‌های گذشته مدل‌های مختلفی از بانکداری الکترونیک پدید آمده‌اند که معمولا در یکی از این دسته‌بندی‌ها قرار می‌گیرند.
شعبات الکترونیکی
بعضی بانک‌های سنتی، در کنار شعبه‌های فیزیکی، شعبه‌های الکترونیکی هم راه‌اندازی می‌کنند. شعبه‌های الکترونیکی‌ای که تمام خدمات یک بانک را به مشتریان می‌دهند. البته این خدمات برای مشتریانی که به این شعبه‌های الکترونیکی دسترسی ندارند، در شعبه‌های فیزیکی همان بانک هم قابل ارائه هستند.
بانکداری دوگانه
ترکیبی از بانکداری سنتی و فیزیکی با بانکداری الکترونیکی، شکل جدید از بانکداری به نام بانکداری دوگانه را می‌سازد. بانک‌هایی که خدمات بانکداری را در یک شعبه فیزیکی انجام می‌دهند، اما در داخل شعبه خدمات الکترونیکی هم به مشتریانشان ارائه می‌دهند (مانند بیشتر بانک‌های امروزی) جزو بانک‌های دوگانه طبقه‌بندی می‌شوند. یا بانک‌هایی که علاوه بر شعبه فیزیکی، اپلیکیشن‌های بانکی هم در دسترس مشتری‌ها قرار داده‌اند تا خیلی از سرویس‌های بانکی به صورت غیرحضوری هم قابل ارائه باشد.
بانک‌های مجازی
بانک‌هایی که تمام خدمات و سرویس‌های بانکی را به صورت اینترنتی و غیرحضوری انجام می‌دهند و هیچ شعبه فیزیکی‌ای ندارند، جزو این دسته قرار می‌گیرند. بهترین مثال برای بانک‌های مجازی، نئوبانک‌ها هستند.
آشنایی با نئوبانک NEO BANK و مزایای آن
انواع مختلف بانکداری الکترونیک
برای آشنایی با انواع بانکداری الکترونیک، راه‌های متفاوتی وجود دارد. از گوشی‌های همراه که این روزها نقش مهمی در تغییر سبک زندگی ما پیدا کرده‌اند، تا بانکداری الکترونیک بر پایه دستگاه‌های خودپرداز و تلفن بانک و روش‌های دیگر.
بانکداری الکترونیکی مبتنی بر تلفن همراه
سامانه‌‌ای که برای ارائه خدمات بانکداری، نیاز به یک گوشی موبایل هوشمند دارد. نام دیگر این سرویس بانکی، اپلیکیشن‌های مختلف بانکی است. کافی است اپلیکیشن بانک را روی گوشی‌تان نصب کنید تا به تمام خدمات بانکداری در هر ساعت از شبانه‌روز دسترسی داشته باشید. گرفتن موجودی حساب، انتقال وجه و انتقال پول به حساب‌های دیگر، بخشی از خدمات بانکداری الکترونیکی براساس تلفن همراه است.
تلفن بانک
برای استفاده از مزایای بانکداری الکترونیکی، یکبار به شعبه بانک بروید و درخواست فعال شدن سرویس تلفن بانک را بدهید. به همین سادگی گوشی تلفن ثابت شما تبدیل به یک بانک می‌شود و کارهای بانکی مانند مدیریت سپرده، انتقال وجه، گرفتن گردش حساب، مدیریت چک و تسهیلات و کارهای دیگر را برای شما انجام می‌دهد. برای استفاده از تلفن بانک باید شماره حساب یا شماره کارت خودتان را وارد کنید و تمام خدمات بانکی براساس آنها انجام می‌شود.
بانکداری فکس FAX
بانکداری فکس، از اولین قدم‌های بانکداری الکترونیکی به حساب می‌آمد. بانکداری فکس FAX قابلیت دادن صورتحساب بانکی را به مشتری‌هایش داشت و طبیعتا با تحول بانکداری در سال‌های اخیر، بانکداری فکس امروزه کارایی چندانی ندارد.
بانکداری مبتنی بر دستگاه‌های خودپرداز
دستگاه‌های خودپرداز یکی از مهم‌ترین بازوهای بانکداری الکترونیک هستند. در این نوع از بانکداری با استفاده از کارت بانکی می‌توانید از تمام سرویس‌های بانکی که در یک دستگاه ATM یا خودپرداز وجود دارد، استفاده کنید. بانکداری مبتنی بر دستگاه‌های خودپرداز یکی از پرمشتری‌ترین انواع این مدل از بانکداری محسوب می‌شوند.
بانکداری مبتنی بر شعب الکترونیکی بانک
خیلی از بانک‌های فیزیکی، برای اینکه بتوانند خدمات 24ساعته به مشتریانش بدهند، اقدام به راه‌اندازی شعب الکترونیکی کرده‌اند و بدون هیچ نیروی فیزیکی و روی بستر اینترنت، تمام خدمات یک شعبه فیزیکی بانک را به مشتری می‌دهد.
بانکداری الکترونیکی مبتنی بر پایانه‌های فروش و دستگاه‌های کارتخوان
دستگاه‌های کارتخوان یا POS به عنوان ابزار پرداخت و با هدف حذف پول در معاملات و خریدوفروش‌های روزانه وارد شبکه بانکی شد. اما بعدتر امکانات دیگری مانند خرید شارژ تلفن همراه، گرفتن موجودی حساب، پرینت صورتحساب مالی و پرداخت قبوض هم برای دستگاه‌های کارتخوان تعریف شد و امروزه بخش مهمی از بانکداری الکترونیک را دستگاه‌های کارتخوان تشکیل می‌دهند.
انواع خدمات بانکداری الکترونیک
خدمات بانکداری الکترونیک به ۳ دسته اطلاع رسانی، ارتباطات و تراکنش تقسیم‌‌بندی می‌شوند و هر کدام آنها مفاهیم مختلفی را در بر می‌گیرند.
اطلاع رسانی
اولین قدم برای معرفی بانکداری الکترونیکی، اطلاع‌‌رسانی درباره مزایای بانکداری جدید و روش‌های این نوع از بانکداری است.
ارتباطات
بخش بعدی در این نوع بانکداری زمانی است که رابطه بین مشتریان بانکی و خدمات الکترونیکی شکل گرفته و نیاز به خدمات و فرآیندهایی وجود دارد تا بتواند سرویس‌های بانکی را در اختیار کاربران قرار بدهد. در این بخش بانک‌ها باید ابزارهای مختلف و متنوعی را برای سهولت خدمات الکترونیکی بانکی بین مشتریان و بانک تعریف کنند.
تراکنش
ایجاد سرویس‌های اینترنتی برای انجام خدمات بانکی مانند انتقال پول، افتتاح حساب و صدور چک صیاد در این بخش تعریف می‌شود. حوزه تراکنش نیاز به امنیت بالایی دارد و مهم‌ترین بخش در بانکداری الکترونیک به حساب می‌آید.
مزایا و معایب بانکداری الکترونیک
مزایای بانکداری الکترونیک شامل این‌هاست؛
- خدمات بانکی دیگر محدود به ساعات اداری نیستند و هر ساعتی از شبانه‌روز می‌توانید آنها را انجام دهید.
- راحت شدن از حضور در شعبه‌های فیزیکی بانک‌ها و خلاصی از ترافیک خیابان‌ها و صف معمولا شلوغ بانک‌ها و هدر رفتن زمان است.
- کنترل و نظارت همیشگی روی تمام حساب‌های بانکی؛ تمام صورتحساب‌ها، گردش‌های مالی و انتقال وجه در گوشی همراه شما موجود است و می‌توانید بررسی‌شان کنید.
اما معایب بانکداری الکترونیک را هم بخوانید؛
- ناقص بودن خدمات. یعنی با وجود امکانات مختلف، اما هنوز هم بعضی خدمات بانکی تنها با حضور در شعبه و به صورت فیزیکی انجام‌پذیر هستند.
- تشکیک در امنیت و کلاهبرداری‌های جدید در این نوع بانکداری. این مشکلات امنیتی گاهی مواقع به ضعف زیرساخت‌های بانکی برمی‌گردند (مانند رمز دوم ثابت)، گاهی هم به رفتارهای نادرست مشتریان (مثل دادن اطلاعات حساب یا رمز عبور به افراد دیگر).
تفاوت میان بانکداری الکترونیک و بانکداری کاغذی
تفاوت بزرگ بین بانکداری سنتی و الکترونیکی این است؛ در نگاه بانکداری سنتی، بانک هنوز قلکی است که پول‌های مشتری را برایش نگه می‌دارد. اما بانکداری الکترونیکی تصویر دیگری از بانک دارد؛ تصویری که درآمد بانک نه بر پایه نگه داشتن پول مشتری، بلکه براساس ارائه خدمات به او و گرفتن کارمزد است. برای همین در بانکداری نوین هر روز شاهد خدمات متنوع‌تری هستیم تا بانک‌ها بتوانند با گرفتن کارمزد درآمدشان را بالاتر ببرند. اما بانک‌های سنتی از ارائه خدمات بیشتر طفره می‌روند چون خدمات بیشتر برای بانکداری سنتی یعنی استخدام کارمند و نیاز به شعبه‌هایش فیزیکی بیشتر و در نهایت بالاتر رفتن هزینه‌های بانک.
