آیا بلاکچین می‌تواند راه‌حل خصوصی ‌سازی استقلال و پرسپولیس باشد؟

سعید خوشبخت، محمدرضا نورشید: می‌توان انتظار داشت که پروژه واگذاری مالکیت این دو باشگاه به بخش خصوصی همچنان با چالش‌های بزرگ روبرو باشد و با راهکارهای پیشین در عمل مجدداً محقق نشود. اما شاید استفاده از فناوری نوظهوری بتواند راهگشای این چالش‌ها باشد و بتواند راهکاری شفاف، منصفانه و عمومی را در اختیار بگذارد.

بزرگ‌ترین چالش و خواسته هواداران این است که این سهام به‌نوعی به خود آن‌ها واگذار شود اما زیان‌ده بودن فعلی این دو باشگاه مانع عرضه سهام آن‌ها در بورس می‌شود. از طرفی هوادار این دو باشگاه بایستی با توجه به میزان سهام خود بتواند از امکانات هواداری باشگاه سود ببرد. در تصمیمات مهم باشگاه مشارکت داشته باشد و عملکرد باشگاه را به‌صورت شفاف دنبال کند.

فناوری نوین بلاکچین BlockChain می‌تواند تمام این چالش‌ها را برطرف کند.

بلاکچین یک پایگاه داده یا اگر ساده‌تر بگوییم یک دفترچه یادداشت است که هر چیزی را می‌توان در آن نوشت. از این پایگاه داده نسخه‌های زیادی در اختیار افراد و سازمان‌های مختلف است. هر وقت یکی از اعضا بخواهد چیزی در این دفترچه یادداشت بنویسد باید فرایندی را طی کند تا آن مطلب یا به‌اصطلاح تراکنش به تأیید دیگران برسد و در مورد وقوع آن بین تمامی اعضا اجماع شکل بگیرد. وقتی چیزی در این دفترچه یادداشت نوشته شد تغییر دادن آن بسیار سخت و تقریباً غیرممکن است و بنابراین تمامی اعضا می‌توانند با خیال راحت به آنچه در آن است اتکا کنند. این ویژگی بلاکچین مزیتی بزرگ ایجاد می‌کند و آن بی‌نیازی از اعتماد به یک ساختار مرکزی است.

تا پیش‌ازاین به‌طور مثال برای هر تراکنش مالی بین دو نفر لازم بود یک نهاد واسط به نام بانک حضورداشته باشد و در این انتقال هر دو طرف به‌طرف سوم یعنی بانک اعتماد می‌کردند. اما با استفاده از فناوری بلاکچین دیگر نیازی به این اعتماد نیست و همه اعضا در فرایند تأیید و نگهداری داده‌ها نقش دارند. پایگاه داده بلاکچینی نمی‌تواند توسط شخص و یا نهاد خاصی کنترل شود یا به آن دسترسی پیدا شود. همین موضوع باعث شده که بلاکچین به‌عنوان یک فناوری انقلابی در جهان مطرح شود و بسیاری از کشورها، سازمان‌ها، بانک و حتی باشگاه‌های ورزشی در حال تعریف چارچوب‌های جدید خود مبتنی بر این فناوری هستند.

اولین و مشهورترین محصولی که بر اساس فناوری بلاکچین شکل‌گرفته است بیت کوین نام دارد. بیت کوین که در سال 2009 معرفی شده است یک شبکه پرداخت غیرمتمرکز است که نهاد بانک در آن حذف‌شده است و هرکسی در جهان می‌تواند داده‌های تراکنش‌ها را نگهداری و در فرایند تأیید آن‌ها نقش ایفا کند.

گفتیم که بلاکچین می‌تواند بهترین راه‌حل در عرضه سهام این دو باشگاه باشد. شرکت‌ها یک عرضه اولین سهام (IPO) دارند و متقاضیان پس از این عرضه اولین اقدام به خریداری سهام می‌کنند. مشابه همین IPO در فناوری بلاکچین، ICO عرضه اولیه سکه-توکن (Initial Coin Offering) است و فناوری بلاکچین به سبب شفافیتی که در بین تمام اعضا و بازیگران ایجاد می‌کند به‌تدریج به‌عنوان زیرساخت جدیدی برای تأمین مالی به کار گرفته شد. منطق عرضه اولیه توکن ساده است. یک شرکت یا تجارت مثلاً باشگاه فوتبال که برای ایجاد یا توسعه خود به منابع مالی نیاز دارد تعدادی توکن بر روی یک شبکه بلاکچینی به نام خود تعریف می‌کند و به اطلاع همه می‌رساند. این کار شبیه این است که آن تجارت یک شبکه بیت کوین راه بیندازد با این تفاوت که تمام کوین‌های روی آن را در ابتدا ایجاد و در حساب خود بریزد. گام بعدی این است که آن شرکت اعلام می‌کند که حاضر است این توکن‌ها را با قیمتی مشخص به دیگر افراد واگذار کند. صاحب تجارت به‌منظور جلب‌توجه سرمایه‌گذاران اعلام می‌کند که این توکن‌ها نماینده 1 درصد از سهام و منافع حاصل از این تجارت است یا دارنده می‌تواند در قبال آن از خدمات این شرکت در آینده استفاده کند.

به‌طور مثال فرض کنید که برای راه‌اندازی یک شیرینی فروشی به 500 میلیون تومان سرمایه نیز است. بنیان‌گذار بر روی یک شبکه بلاکچینی 500 هزار توکن تعریف می‌کند و اعلام می‌کند که هر توکن را به مبلغ هزار تومان می‌فروشد. خریدار با داشتن هر توکن درواقع مالک 0.1٪ منافع حاصل از شیرینی فروشی است و هرسال می‌تواند برای دریافت آن اقدام کند.

ازآنجاکه اطلاعات مربوط به تعداد توکن‌ها و تراکنش‌های آن در اختیار همه است به‌هیچ‌عنوان امکان تقلب و تبانی برای انجام کارهای خلاف نظیر منتشر کردن تعداد بیشتر توکن از حدی که عنوان‌شده است وجود ندارد.

ویژگی‌ها و مزایایی که برای توکنایز کردن بر بستر بلاکچین عنوان شد می‌تواند به‌عنوان یک ابزار قدرتمند برای واگذاری سهام باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس استفاده شود. تبدیل کردن مالکیت این باشگاه به تعداد مشخصی توکن و عرضه آن بر روی بلاکچین مزایای مختلفی دارد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:
غیرقابل تغییر بودن: همین‌که سرمایه‌گذار توکنی را خرید هیچ‌کسی تحت هیچ شرایطی نمی‌تواند این مالکیت را پاک کند یا تغییر دهد.
قابلیت تقسیم: قابلیت تقسیم‌شوندگی زیاد توکن‌ها می‌تواند باعث افزایش قدرت نقد شوندگی و همچنین از بین رفتن نیاز به تعیین حداقل میزان سرمایه‌گذاری شود.
مقرون‌به‌صرفه: توکن‌ها نیاز به افراد ثالث در معاملات دارایی‌ها ندارند و به طبع آن هزینه‌های مربوطه را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهند.اما این تمام منافع نیست و توکنایز کردن مزایای عمده دیگری نیز دارد.

زیرساخت مبتنی بر بلاکچین امکان برگزاری ساده و البته بسیار امن رأی‌گیری را فراهم می‌کند و چندین شرکت بزرگ در جهان درحال‌توسعه راهکارهایی برای استفاده از آن در رأی‌گیری‌های مجامع شرکت‌ها و حتی موارد بزرگ‌تر هستند. همین زیرساخت توکنایز شده می‌تواند به‌عنوان بستری برای برگزاری مجمع و رأی‌گیری و همچنین نظرسنجی‌های آتی از تمامی مالکین باشگاه استفاده شود. شفافیت بالای بلاکچین مانع شکل‌گیری هرگونه شبهه احتمالی در مورد سلامت انتخابات خواهد بود.

نقل‌وانتقال این توکن‌ها ساده و از طریق یک اپلیکیشن است و این امکان را فراهم می‌کند تا حداکثر هواداران باشگاه بتوانند جزو مالکان آن باشند و در هر زمان که لازم بود مالکیت خود را انتقال دهند.

مزیت سوم چنین زیرساختی استفاده از آن برای دیگر فعالیت‌های باشگاه نظیر ایجاد باشگاه هواداری شفاف و همچنین نظام خرید بلیت الکترونیک و دیگر موارد است.
تصور کنید که یک رأی‌گیری در باشگاه پرسپولیس یا استقلال مطرح شود که یک بازیکن خارجی خیلی گران‌قیمت به این تیم اضافه شود یا احتیاج به ساخت امکانات جدیدی باشد و پس از تأیید توسط مالکان تمامی هواداران بتوانند بدون دغدغه داشتن در مورد اینکه کمک‌هایشان صرف چه می‌شود صرفاً جهت تأمین مالی خرید آن بازیکن یا ساختمان در حساب مشخصی در بلاکچین توکن واریز کنند. این کمک‌ها به‌صورت کمک‌های جمعی (Crowdfunding) انجام می‌شود.اگر تصور می‌کنید این فناوری رؤیاپردازی است و اجرای آن با توجه به امکانات ایران امکان‌پذیر نیست باید بدانید که فناوری بلاکچین در ایران نسبت به دنیا در حد مناسبی قرار دارد و تنها باید مسئولان ورزشی کشور اراده و جرئت اعتماد به این فناوری را داشته باشند.
این می‌تواند آینده باشگاه‌های ورزشی ایران باشد.