هر آن چیزی که باید درباره ضریب بتا سهام بدانید
در دنیای سرمایه‌گذاری و بازار سهام، مفاهیم و شاخص‌های مختلفی وجود دارند که به سرمایه‌گذاران کمک می‌کنند تا ریسک و عملکرد سهام را بهتر درک کنند. یکی از این شاخص‌ها، ضریب بتای سهام است. ضریب بتا، یا همان Beta coefficient، یک شاخص مهم در تحلیل سهام و سرمایه‌گذاری است که نشان می‌دهد یک سهم چقدر به تغییرات کلی بازار سرمایه واکنش نشان می‌دهد. در این مطلب از رده به هر آن چیزی که باید درباره ضریب بتای سهام بدانید، می‌پردازیم.
ضریب بتا سهام چیست؟
همان‌طور که اشاره کردیم، ضریب بتا نشان می‌دهد که یک سهم در مقایسه با بازار سهام چه میزان حساسیت دارد. به بیان دیگر، میزان هم‌سویی بازده یک سهم نسبت به شاخص کل را با ضریب بتا اندازه‌گیری می‌کنند. بتای مثبت نشان‌دهنده هم‌سویی با بازار، بتای منفی نشان‌گر واگرایی با بازار و بتای صفر نشان‌دهنده عملکرد خنثی (عدم تاثیرپذیری) سهم نسبت به بازار است. این ضریب می‌تواند به سرمایه‌گذاران کمک کند تا درک بهتری از ریسک و عملکرد سهام داشته باشند و در تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری خود از آن استفاده کنند.
نکته: ضریب بتا به تنهایی مشخص‌کننده ارزندگی یا عدم ارزندگی یک سهم نیست، بلکه ابزاری آماری است که به ما در انتخاب سهم با افق سرمایه‌گذاری شخصی و میزان ریسک‌پذیری و سلیقه فردی کمک می‌کند.
فرمول محاسبه ضریب بتا سهام
فرمول محاسبه ضریب بتا برای یک سهم به صورت زیر است:
- کوواریانس بازده سهم و بازده بازار نشان می‌دهد که چقدر تغییرات بازده سهم با تغییرات بازار همراه است.
- واریانس بازده بازار نشان می‌دهد که چقدر بازده بازار به طور کلی تغییر می‌کند.
نکته: محاسبه ضریب بتا نیازمند داده‌های بازده سهم و بازار برای یک دوره زمانی مشخص است. همچنین، برای دقت بیشتر در محاسبه ضریب بتا، باید به تعداد دوره‌های زمانی استفاده شده در محاسبه کوواریانس و واریانس توجه کنید. استفاده از تعداد دوره‌های زمانی بیشتر می‌تواند به دقت بیشتر در تخمین ضریب بتا منجر شود. لازم به ذکر است که معمولا برای اندازه‌گیری بتای سهام از داده‌های ۹۰ روزه سهام استفاده می‌شود.
ضریب بتای نسبی به چه معناست؟
گاهی اوقات میزان تغییرپذیری و وابستگی حرکت یک سهم را با شاخص کل نمی‌سنجیم بلکه وابستگی بین دو سهم حتی از گروه‌های متفاوت را زیر نظر می‌گیریم. برای مثال هر گونه تحول و حرکت مثبت در سهم خودرویی سایپا مستقیما روی سهم سرمایه‌گذاری سایپا (وساپا) تاثیرگذار است. این یعنی این دو سهم وابستگی حرکتی دارند (بتای مثبت و بالایی نسبت به یک‌دیگر دارند). به این نوع بتا، بتای نسبی دو سهم گفته می‌شود و دیگر حرکت کل بازار و شاخص ملاک نیست.
تحلیل و تفسیر ضریب بتا
در ضریب بتا عدد یک را به عنوان مبنا قرار می‌دهیم. به عنوان مثال اگر بگوییم ضریب بتای سهمی نسبت به شاخص عدد ۱.۲ است، یعنی این که هر مقداری که شاخص صعود یا نزول داشته باشد، سهم مورد نظر ما 20 درصد بیشتر افزایش یا کاهش می‌یابد. مثلا اگر شاخص ۱۰ درصد رشد کند، سهم مورد نظر به میزان 12 درصد رشد خواهد کرد؛ یعنی 20 درصد بیشتر.
علاوه‌بر این، اگر بتای سهمی 2 باشد، یعنی به میزان دو برابری شاخص بازدهی دارد. به بیان دیگر، اگر شاخص 20 درصد رشد کند، آن سهم 40 درصد رشد خواهد کرد و بالعکس. این یعنی سهم دارای این ضریب بتا حالتی تهاجمی دارد.
در مورد سهام تدافعی نیز ضریب بتا کوچک‌تر از یک و مثبت است. مثلا اگر ضریب بتای سهمی ۰.۴ باشد، یعنی این که اگر شاخص 10 درصد رشد یا نزول داشته باشد آنگاه سهم مورد نظر ما به میزان 4 درصد رشد یا نزول خواهد داشت یا به اصطلاح کم ریسک و کند حرکت می‌کند.
اگر بتای سهمی صفر باشد، آن را حالت خنثی در نظر می‌گیرند. این یعنی روند شاخص هیچ دخالتی در روند آن سهم ندارد. چه شاخص مثبت باشد چه منفی، آن سهم رفتار منحصر به فرد و عدم تاثیرپذیر خود را دارد.
در حالت رفتار معکوس؛ اگر بتای سهمی منفی باشد یعنی دقیقا رفتاری عکس با رفتار کلی شاخص و بازار دارد.
پس به طور خلاصه برای ضریب بتا 5 حالت را می‌توان در نظر گرفت:
- اگر بتا برابر یک باشد: هم‌سو با بازار (بازدهی برابر شاخص)
- اگر بتا برابر صفر باشد: هیچ تاثیرپذیری از شاخص ندارد (خنثی)
- اگر بتا منفی باشد: در خلاف جهت بازار حرکت می‌کند
- اگر بتا بزرگ‌تر از یک باشد: شارپ، پر ریسک و تهاجمی، مناسب نوسان‌گیری
- اگر بتا کوچک‌تر از یک باشد: کند، تدافعی، کم ریسک
مزایا و معایب ضریب بتای سهام
با این که ضریب بتا مزایای خاصی دارد و می‌تواند به شما در انتخاب سهام کمک کند، اما معایبی هم دارد.
مزایای ضریب بتای سهام
برخی از مزایای ضریب بتای سهام عبارتند از:
تعیین ریسک و بازده احتمالی
با استفاده از ضریب بتا می‌توان میزان ریسک و بازده احتمالی سهام را نسبت به شاخص کل تعیین کرد. با انجام این کار، سرمایه‌گذاران می‌توانند نسبت سهام خود به سایر دارایی‌ها را تنظیم کنند.
راحت بودن کار با ضریب بتا
کار کردن با ضریب بتا و نحوه محاسبه آن بسیار آسان است.
معایب ضریب بتا سهام
برخی از معایب ضریب بتای سهام عبارتند از:
ساده‌سازی بیش از حد
ضریب بتا تنها یک شاخص است و تمام جنبه‌های ریسک و عملکرد سهام را در نظر نمی‌گیرد. بنابراین، استفاده از ضریب بتا به تنهایی معقول نیست.
عدم پایداری
ضریب بتا معمولاً بر اساس داده‌های گذشته محاسبه می‌شود و ممکن است در طول زمان تغییر کند. این موضوع می‌تواند به عدم پایداری و قابلیت پیش‌بینی ضریب بتا منجر شود.
وابستگی مطلق به بازار
ضریب بتا تنها حساسیت سهم به تغییرات بازار را نشان می‌دهد و به عوامل دیگری مانند مدیریت شرکت، عملکرد مالی و روند رشد شرکت توجه نمی‌کند. بنابراین، این شاخص به تنهایی ناکافی است.
در نهایت، استفاده از ضریب بتا باید با دقت و در کنار سایر شاخص‌ها و تحلیل‌ها انجام شود تا تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاری بهتر و موفق‌تری داشته باشیم.
