پایه پولی چیست و چه تاثیری بر زندگی ما دارد؟

پایه پولی به عنوان ستون اساسی سیستم مالی یک کشور، نقش بسیار حیاتی و حساسی را ایفا می‌کند. این مفهوم مرتبط با ارزش و قدرت خرید پول بوده و تأثیر به‌سزایی بر اقتصاد و زندگی روزمره مردم دارد. در این مطلب از رده، به بررسی مفهوم پایه پولی، منابع و مصارف آن و تأثیر آن بر اقتصاد کشورها می‌پردازیم. با درک صحیح این مفهوم، می‌توانیم بهترین تصمیمات را درباره مدیریت پول و سرمایه‌گذاری‌های خود بگیریم.

تعریف پایه پولی

پایه پولی که به مقدار نقدینگی در گردش در اقتصاد اشاره دارد، از دو بخش ارز در گردش و ذخایر بانکی تشکیل شده است. ارز در گردش به اسکناس‌ها و سکه‌هایی گفته می‌شود که توسط مردم نگهداری می‌شوند (پولی که ما در زندگی روزمره خود استفاده می‌کنیم). ذخایر بانکی نیز سپرده‌های نقدی هستند که بانک‌ها در حساب‌های خود نزد بانک مرکزی نگهداری می‌کنند.

به بیان دیگر، پایه پولی یا همان پول پرقدرت، به مجموع اسکناس، سکه و سپرده‌های بانکی‌ای گفته می‌شود که به منظور استفاده شدن در چرخه اقتصاد در اختیار بانک مرکزی قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، کشور X را در نظر بگیرید که دارای 800 میلیون واحد ارز در گردش عمومی و بانک مرکزی آن نیز دارای 10 میلیارد واحد ارز ذخیره به عنوان بخشی از سپرده‌های بانک‌های تجاری است. در این حالت، پایه پولی کشور  Xدر حدود 10.8 میلیارد واحد ارز خواهد بود.

نکته: به پایه پولی، پول پرقدرت گفته می‌شود، چون پس از انتشار پایه پولی توسط بانک مرکزی و وارد شدن آن به چرخه اقتصاد، امکان رشد بیشتر این پول توسط بانک‌های تجاری با فعالیت‌هایی مانند وام دادن و سپرده‌گذاری افزایش پیدا می‌کند.

تفاوت پایه پولی و عرضه پول

عرضه پول فراتر از پایه پولی است و دارایی‌های دیگری را نیز شامل می‌شود که ممکن است به شکل‌هایی با قدرت نقدشوندگی کمتر باشند. عرضه پول معمولاً به سطوح مختلفی تقسیم می‌شود که بسته به نظام مالی به صورت M0 تا M3 فهرست‌بندی می‌شوند و هر کدام جنبه متفاوتی از دارایی‌های یک کشور را نشان می‌دهند:

• M0: شامل کل وجوه نقد (اسکناس و سکه) است که در گردش عمومی یا در دست مردم قرار دارد.
• M1: شامل پول نقد (اسکناس و سکه) و سپرده‌های جاری می‌شود. طبقه‌بندی M1 معیاری است که اغلب توسط اقتصاددانان برای اشاره به مقدار پول در گردش در یک کشور به کار می‌رود.
• M2: شامل تمام عناصر M1 و همچنینشبه‌پول (سپرده‌های پس‌انداز و سپرده‌های مدت‌دار) می‌شود. اقتصاددانان از M2 به عنوان نقدینگی استفاده می‌کنند.
• M3: طبقه‌بندی M3 گسترده‌ترین سطح برای اندازه‌گیری موجودی پول یک اقتصاد است که شاملM2، سپرده‌های مدت‌دار بزرگ، حساب‌های سپرده تجاری نهاد‌های اقتصادی و قراردادهای ریپو (بازخرید کوتاه‌مدت) می‌شود.

طبقه‌بندی M0 و M1 بیشتر شامل پایه پولی می‌شوند و دارایی‌های غیرنقدی مانند سپرده‌های مدت‌دار جزو پایه پولی به حساب نمی‌آیند.

رمز‌ بانکی چیست و چطور رمز پویا و اینترنتی بگیریم؟

منابع و مصارف پایه پولی

بانک مرکزی می‌تواند در قالب ترازنامه خود که از دو بخش منابع و مصارف تشکیل شده است، اقدام به تولید پایه پولی کند. اما منظور از منابع و مصارف پایه پولی چیست؟ در ادامه شکل خلاصه‌شده ترازنامه بانک مرکزی را مشاهده می‌کنید:

منابع پایه پولی

بانک مرکزی با پشتوانه 4 دارایی (ارز، طلا، مطالبات از دولت و مطالبات از بانک‌های تجاری) امکان انتشار اسکناس یا ایجاد پول به شکل دفتری را پیدا می‌کند. به همین دلیل جمع اقلام سمت راست را منابع پایه پولی (منابعی که به بانک مرکزی امکان می‌دهد پول ایجاد کند تا بانک‌های تجاری با پشتوانه پول بانک مرکزی امکان ایجاد سپرده‌های دیداری و ایجاد اعتبار برای مشتریان خود را داشته باشند) می‌نامند.

مصارف پایه پولی

بانک مرکزی با پشتوانه ۴ دارایی ذکر شده، برای خود بدهی ایجاد می‌کند. بخشی از این بدهی اسکناس منتشره بوده که یا در دست مردم است (مقوله اول در سمت چپ ترازنامه)، یا در صندوق بانک‌های تجاری است (بخشی از مقوله سوم در سمت چپ ترازنامه) و یا به عنوان ذخیره قانونی نزد خود بانک مرکزی نگهداری می‌شود (بخشی از مقوله دوم در سمت چپ ترازنامه). بخش دیگر بدهی بانک مرکزی سپرده‌ها یا ذخایر دفتری بانک‌های تجاری هستند که یا جزو ذخایر الزامی و قانونی بانک‌های تجاری محسوب می‌شوند و یا جزو ذخایر مازاد و سپرده‌های مازاد بانک‌های تجاری. جمع اقلام سمت چپ ترازنامه بانک مرکزی را مصارف پایه پولی می‌گویند.

کد شهاب چیست و چطور آن را دریافت کنیم؟

افزایش یا کاهش در پایه پولی چه تاثیری بر اقتصاد یک کشور دارد؟

افزایش یا کاهش در پایه پولی تأثیر قابل توجهی بر اقتصاد یک کشور دارد که برخی از آن‌ها عبارتند از:

تأثیر بر تورم

افزایش پایه پولی ممکن است منجر به افزایش تورم شود. چون با افزایش عرضه پول، تقاضای بیشتری برای کالاها و خدمات ایجاد می‌شود که می‌تواند به افزایش قیمت‌ها منجر شود. به بیان دیگر، افزایش پایه پولی می‌تواند تحریک کننده تورم باشد. اما از سوی دیگر، کاهش پایه پولی ممکن است منجر به کاهش تورم شود، چون کاهش عرضه پول می‌تواند منجر به کاهش تقاضا و قیمت‌ها شود.

تأثیر بر نرخ بهره

افزایش این مقوله ممکن است منجر به کاهش نرخ بهره شود. چون با افزایش عرضه پول، بانک‌ها می‌توانند راحت‌تر و با نرخ بهره پایین‌تر وام بدهند. این می‌تواند تحریک کننده سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی باشد. از سوی دیگر، کاهش آن ممکن است منجر به افزایش نرخ بهره شود، چون کاهش عرضه پول می‌تواند باعث کاهش تقاضا و افزایش رقابت بین بانک‌ها برای کسب منابع مالی شود.

تأثیر بر نرخ ارز

افزایش پایه پولی ممکن است منجر به کاهش ارزش پول ملی شود. چون با افزایش عرضه پول، ارزش پول ملی نسبت به ارزهای خارجی کمتر می‌شود. این موضوع می‌تواند صادرات و واردات را تحت تاثیر قرار دهد.

تأثیر بر روند اشتغال

افزایش پایه پولی ممکن است تأثیر مستقیمی بر روند اشتغال داشته باشد. چون با افزایش عرضه پول، تقاضا و سرمایه‌گذاری افزایش می‌یابد که این می‌تواند به ایجاد شغل‌های جدید و کاهش نرخ بیکاری منجر شود. از سوی دیگر، کاهش پایه پولی ممکن است باعث کاهش تقاضا و افزایش نرخ بیکاری شود.

به طور کلی، تأثیر افزایش یا کاهش این موضوع بر اقتصاد یک کشور به عوامل مختلفی بستگی دارد و نمی‌توان آن را به صورت یک‌باره و قطعی تعیین کرد. عواملی مانند سیاست‌های پولی دولت، شرایط اقتصادی کلان، نرخ تورم، نرخ بهره، نرخ ارز و سایر عوامل می‌توانند تأثیرگذار باشند. در نهایت، برای تحلیل تأثیر افزایش یا کاهش پایه پولی بر اقتصاد یک کشور، نیاز به بررسی جزئیات بیشتر و تحلیل عوامل مختلف است. این تحلیل ممکن است نیاز به استفاده از مدل‌های اقتصادی و داده‌های مربوطه داشته باشد.