بررسی اولویت و سلیقه مردم ایران برای سرمایه گذاری
ایسپا در مهرماه سال ۱۴۰۲ از 12 هزار نفر از مردم بالای ۱۵ سال ایران به روش مصاحبه حضوری پرسیده بود: «اگر شرایط مالی شما به گونه‌ای باشد که بتوانید پس‌انداز کنید. ترجیح می‌دهید پس‌انداز خود را چگونه مدیریت کنید؟». پاسخ‌های دریافتی از مردم بسیار جالب و البته قابل تامل بود. در این مطلب از رده بر اساس آمار و ارقام این نظرسنجی، به بررسی و موشکافی اولویت مردم برای سرمایه‌گذاری می‌پردازیم.
سرمایه‌گذاری در زمین و مسکن
سرمایه‌گذاری در املاک یکی از رایج‌ترین روش‌ها و اولیت مردم برای سرمایه‌گذاری در ایران است. به دلیل اطمینان کامل مردم به رشد قیمت مسکن در بلندمدت، این روش سرمایه‌گذاری تبدیل به روشی امن برای حفظ ارزش سرمایه‌های مردم شده و به همین جهت، هر فردی بسته به میزان توانایی مالی خود ترجیح می‌دهد سرمایه انباشته خود را تبدیل به ملک و املاک کند. طبق یافته‌های نظرسنجی، 33.3 درصد از مردم ایران گفته‌اند اگر پس‌اندازی داشته باشند ترجیح می‌دهند در زمین و مسکن سرمایه‌گذاری کنند.
البته دور از انتظار هم نبود که اولویت اول سرمایه‌گذاران چیزی به جز این باشد، چون بازار مسکن یکی از کم ریسک‌ترین بازارهای سرمایه‌گذاری در ایران است. آمارهای ۴۰ سال گذشته این بازار نشان می‌دهد که قیمت در مسکن دائماً در بازه‌های زمانی مشخص در حال رشد بوده و روند صعودی به خود گرفته است. بازدهی بازار املاک و مستغلات نیز بستگی به نوع سرمایه‌گذرای افراد در آن دارد. هرکدام از روش‌های سرمایه‌گذاری در این بازار بازدهی مختص به خود را دارد. با این حال، به طور کلی بازدهی این بازار همیشه اعداد بسیار بالاتری نسبت به نرخ تورم خواهد داشت.
سرمایه‌گذاری در طلا و سکه
دومین اولویت مردم برای سرمایه‌گذاری یک حوزه کاملا آشناست. حتما شما هم این جملات را شنیده‌اید: «طلا دارایی زمان جنگ است»، «طلا پول اصیل و واقعی است»، «بهشت امن سرمایه‌گذاری طلاست». این‌ها جملاتی هستند که برای فلز زرد رنگ کمیابی به کار می‌روند که هزاران سال است یکی از مهم‌ترین علایق انسان است.
سرمایه‌گذاری در طلا، مخصوصا در کشورهایی که اقتصادشان با مشکلات جدی مواجه است (مانند ایران)، یک سرمایه‌گذاری مطمئن محسوب می‌شود. چراکه تورم بالایی که در این کشورها وجود دارد، همواره باعث کاهش ارزش دارایی افراد می‌شود و سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی مثل طلا باعث می‌شود که سرمایه افراد ذوب نشود.
بر اساس یافته‌های نظرسنجی، ترجیح 20.7 درصد مردم این است که طلا و سکه بخرند. نکته جالب توجه این است که زنان بیشتر از مردان گفته‌اند اگر پس‌اندازی داشته باشند در طلا و سکه سرمایه‌گذاری می‌کنند. یک باور قدیمی وجود دارد که می‌گوید زنان به وسیله طلا خود را بیمه می‌کنند و هر زنی که طلای بیشتری داشته باشد، حیثیت اجتماعی و جایگاه بالاتری دارد. کاری با درست یا غلط بودن این باور نداریم، اما به هر حال این چیزی است که از نسل‌های گذشته به نسل جدید منتقل شده و قطعا در ناخودآگاه افراد و جهت دادن به تصمیم‌گیری‌هایشان اثرگذار است.
آیا طلای دست دوم گزینه مناسبی برای سرمایه گذاری است؟
اشتغال‌زایی و کارآفرینی
بیشتر کارآفرین‌ها ذاتاً ریسک‌پذیر، یا حداقل بلندپروازانی هستند که حساب‌شده و با برنامه پیش می‌روند تا محصول یا خدماتی جدید را، که کمبودشان حس می‌شود، به بازار یا صنعت مربوطه ارائه دهند. آن‌ها هیچ تضمینی برای درآمد و موفقیت‌شان ندارند. از طرف دیگر، همه ما می‌دانیم که ریسک کارآفرینی در ایران چندین برابر است. شخص کارآفرین ریسک بسیار زیادی را متحمل می‌شود، اما هرگز بازدهی متناسب با ریسک خود را دریافت نمی‌کند. این موضوع مردم را از کارآفرینی دلسرد می‌کند. اما با همه این‌ها، طبق نتایج نظرسنجی، 15.5 درصد از افراد ترجیح می‌دهند که اشتغال‌زایی و کارآفرینی کنند. نکته جالب توجه این است که روستائیان در مقایسه با جامعه شهری تمایل بیشتری به اشتغال‌زایی و کارآفرینی دارند. این موضوع می‌تواند به دلیل ارزان‌تر بودن زمین و پایین بودن دستمزد نیروی کار در این مناطق باشد.
پس‌انداز در بانک
اولویت مردم برای سرمایه‌گذاری یک راه ساده هم دارد. مطابق نظرسنجی، حدود 15.2 درصد گفته‌اند که ترجیح می‌دهند در بانک پس‌انداز کنند. شاید این آمار در نگاه اول عجیب به نظر برسد. اما با بررسی دقیق جزئیات، متوجه می‌شویم که از بین گروه‌های مختلف سنی، افراد 50 سال و بالاتر بیشتر از دیگران اظهار کرده‌اند که اگر پس‌اندازی داشته باشند، آن را در بانک نگه‌داری می‌کنند. این موضوع را می‌توانیم این‌طور توجیه کنیم: «از آن جایی که با افزایش سن و ورود به دوران پیری، توانایی ریسک‌پذیری افراد کاهش پیدا می‌کند، مردم ترجیح می‌دهند که پول‌شان را در بانک بگذارند».
سپرده بانکی، هیچ گونه ریسک سرمایه‌گذاری برای سرمایه‌گذاران به همراه ندارد. به عبارت دیگر، نرخ سود بانکی تضمین‌شده است و با نوسانات بازارهای مالی، نرخ سود بانکی دستخوش تغییر نخواهد شد. اما نکته قابل‌توجه در انتخاب گزینه پس‌انداز در بانک، بحث کاهش ارزش پول است. سپرده‌گذاری در بانک اگر چه با سوددهی همراه است، اما قادر به پوشش تورم و حفظ ارزش پول افراد در گذر زمان نیست.
خرید خودرو و خرید دلار و ارز
با توجه به نتایج نظرسنجی، 2.7 درصد از مردم به بازار خودرو و 2.7 درصد به بازار ارز و دلار علاقه نشان داده‌اند. این علاقه می‌تواند ناشی از نوسانات اخیر و پرش قیمت‌ها در این دو بازار باشد. نکته‌ای که سرمایه‌گذاران باید به آن توجه کنند، تاثیرپذیری آنی و کوتاه‌مدت دلار از اخبار سیاسی و هزینه‌های بلندمدت نگه‌داری خودرو است که می‌تواند میزان سود را به طور جدی تحت تاثیر قرار دهد. در واقع می‌شود گفت که خودرو پرریسک‌ترین اولویت مردم برای سرمایه‌گذاری است.
سرمایه‌گذاری در بازار بورس و سرمایه‌گذاری در رمزارزها و بازارهای جهانی
طبق یافته‌های نظرسنجی، 1.3 درصد از مردم در بورس و 1.3 درصد در رمزارزها و بازارهای جهانی سرمایه‌گذاری می‌کنند. این کم‌اقبالی نسبت به بازار سهام را می‌توان به سقوط بورس در سال ۱۳۹۹ نسبت داد. اتفاقی که در آن سرمایه بسیاری از افراد نابود شد و یک فضای بی‌اعتمادی شکل گرفت. به نظر می‌رسد این حادثه تلخ به این زودی‌ها فراموش نمی‌شود و مدتی طول می‌کشد تا سرمایه‌گذاران دوباره با بورس آشتی کنند. در رابطه با بازار رمزارزها هم می‌توان گفت که این کم‌اقبالی شاید به دلایل زیر باشد:
- نبود قوانین شفاف و عدم تشویق دولت
- نوسانات شدید قیمتی رمزارزها و ریسک بالا
- پیچیدگی مفاهیم کریپتویی و کمبود آموزش‌های باکیفیت و غنی
- وجود باگ‌های امنیتی و کلاهبرداری‌های متعدد
- و ده‌ها عامل دیگر
در هر دو مورد، نقش دولت و مجلس بسیار پررنگ است. مجلس و دولت با وضع قوانین مناسب و جلب اعتماد مردم می‌توانند بستر مناسبی را برای سرمایه‌گذاران فراهم کنند. اگر این بی‌اعتمادی و شکاف بین مردم و دولت تشدید شود، ضررهای جبران‌ناپذیری به اقتصاد ایران وارد خواهد شد.
