هر آن چیزی که باید درباره بانک توسعه جمهوری اسلامی ایران بدانید

یکی از چالش‌های اصلی اقتصاد ایران این است که به دلیل افزایش روزافزون هزینه‌های جاری دولت، امکان تأمین مالی ایجاد زیرساخت‌های مورد نیاز و صنایع زیربنایی ثروت‌آفرین و اشتغال‌زا از طريق منابع عمومی دولت وجود ندارد. از طرفی، ساختار ناکارآمد تأمین مالی باعث شده که تسهیلات سرمایه در گردش مورد نیاز تولیدکنندگان به سختی و با نرخ‌های سود غیرمعقول در اختیار آنان قرار بگیرد. درنتیجه، ایجاد نظام تأمین مالی متناسب با اقتصاد ایران، نیازمند وجود نهاد ویژه‌ای در نظام اداری کشور است. بانک توسعه جمهوری اسلامی ایران نهادی است که با الگوگیری از تجربه کشورهای موفق و بومی سازی آن برای دستیابی به این هدف مهم یعنی هدایت اعتبارات بانکی به سمت طرح‌های توسعه‌ای و بخش‌های مولد اقتصادی، طراحی شده است.

ساختار بانک توسعه جمهوری اسلامی ایران چگونه است؟

ساختار بانک توسعه جمهوری اسلامی ایران به شرح زیر است:

• بانک توسعه جمهوری اسلامی ایران وابسته به بانک مرکزی است و با هدف تسهیل و تسریع در توسعه زیرساخت‌ها و صنایع حیاتی کشور و ایجاد رونق در فعالیت‌های اقتصادی مولد تأسیس می‌شود.
• رئیس جمهور، رئیس هیأت امنای بانک توسعه جمهوری اسلامی ایران است و اعضای آن عبارتند از: وزیر امور اقتصادی و دارایی، رئیس سازمان برنامه و بودجه و رئیس کل بانک مرکزی. همچنین یک نفر از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به انتخاب مجلس، به عنوان ناظر در جلسات هیأت امنای بانک توسعه جمهوری اسلامی ایران شرکت می‌کند.
• رئیس کل بانک مرکزی، هم‌زمان، عهده‌دار ریاست بانک توسعه جمهوری اسلامی ایران خواهد بود و این بانک در تهران مستقر می‌شود و هیچ شعبه یا نمایندگی در استان‌ها نخواهد داشت.
• بانک توسعه جمهوری اسلامی ایران تحت هیچ عنوان، حق سپرده‌گیری از بخش خصوصی (اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی خصوصی) را ندارد و از انجام فعالیت‌ها و خدمات متعارف بانکداری منع شده است.

ضامن بانکی کیست و چه شرایطی باید داشته باشد؟

بانک توسعه جمهوری اسلامی ایران چه ماموریتی دارد؟

مأموریت بانک توسعه جمهوری اسلامی ایران عبارت است از:

الف) ایجاد اعتبار بلندمدت برای تأمین مالی «طرح‌های کلان توسعه‌ای»

نکته: طرح‌های کلان توسعه‌ای عبارتند از طرح‌های مربوط به احداث یا بازسازی زیرساخت‌ها و صنایع زیربنایی و تحول‌آفرین شامل گسترش زیرساخت‌ها و امکانات حمل‌ونقل دریایی، ریلی و جاده‌ای؛ ایجاد و نوسازی بخش‌های بالادستی و پایین‌دستی در صنعت نفت، گاز و پتروشیمی، فولاد و غیره به منظور افزایش ارزش افزوده، ارتقای کیفیت و کاهش قیمت تمام‌شده محصولات در این بخش‌ها و جلوگیری از صادرات فرآوری‌نشده و موارد دیگر.

ب) پشتیبانی از «بانک‌های توسعه‌ای بخشی» از طریق ایجاد اعتبار کوتاه‌مدت برای آن‌ها، به منظور تأمین سرمایه در گردش ارزان‌قیمت مورد نیاز واحدهای تولیدی

نکته: وزارت امور اقتصادی و دارایی موظف است با تغییر اساسنامه بانک‌های صنعت و معدن، توسعه صادرات، توسعه تعاون، مسکن و کشاورزی، آن‌ها را به بانک‌های توسعه‌ای بخشی تبدیل کند. ماموریت بانک‌های توسعه‌ای بخشی، تامین سرمایه در گردش ارزان‌قیمت برای واحدهای تولیدی و صادراتی است.

بانک‌های توسعه‌ای بخشی موظفند به واحدهای تولیدی فعال، ‌تا سقف حد اعتباری آن واحدها، تسهیلات ارزان‌قیمت اعطا کنند. نرخ سود تسهیلاتی که به‌پشتوانه اوراق رونق به تولیدکنندگان داده ‌می‌شود، حداکثر نصف نرخ سود مجاز تسهیلات بانکی که توسط بانک مرکزی تعیین می‌شود یا سود متعارف تسهیلات در شبکه بانکی (در صورت عدم تعیین نرخ توسط بانک مرکزی) خواهد بود. 50 درصد دیگر، در قالب یارانه سود، ‌توسط بانک توسعه جمهوری اسلامی ایران پرداخت می‌شود.

تامین مالی طرح‌های کلان توسعه‌ای چطور انجام می‌شود؟

منابع ورودی و روش‌های در اختیار بانک برای تامین مالی طرح‌های کلان توسعه‌ای عبارت است از:

الف) انتشار اوراق توسعه یا اوراق تسویه بلندمدت با قابلیت ابراء بین بانکی

نکته: اوراق توسعه صرفا قابل تملک توسط بانک‌ها بوده، در اتاق تسویه بین‌بانکی و به قیمت اسمی داد و ستد می‌شود و مستقیما قابل عرضه به مجری یا معامله و نقل و انتقال در بازار نیست. اصل و سود علی‌الحساب این اوراق توسط دولت تضمین می‌شود.

ب) انتشار اوراق مشارکت خاص، به تفکیک طرح‌های کلان توسعه‌ای، بدون تضمین اصل و بدون سود علی‌الحساب

نکته: طرح‌های کلان توسعه‌ای می‌تواند از طریق مشارکت بخش خصوصی با بخش عمومی یا صرفا توسط  بخش عمومی اجرا شود. بخش خصوصی به میزانی که اوراق مشارکت خاص مربوط به هر پروژه را در اختیار دارد، می‌تواند در مدیریت آن پروژه مشارکت داشته باشد.

به طور خلاصه می‌توان این‌طور گفت که به منظور ایجاد رونق در بخش‌های مولد اقتصاد کشور از طریق تأمین مالی پایدار طرح‌های کلان توسعه‌ای و طرح‌های تملک دارایی‌های سرمایه‌ای ملی، دولت موظف است تا پایان سال اول برنامه با اصلاح اساسنامه، یکی از بانک‌های تخصصی را با سرمایه و امکانات موجود به بانک توسعه جمهوری اسلامی ایران تبدیل کند. همچنین دولت مجاز است با استفاده از ظرفیت، سرمایه، امکانات و نیروی انسانی سایر بانک‌های دولتی، نسبت به ایجاد بانک‌های توسعه‌ای بخشی اقدام قانونی به عمل آورده و اساسنامه بانک توسعه جمهوری اسلامی ایران را به تصویب مجلس شورای اسلامی و اساسنامه بانک‌های توسعه‌ای بخشی را به تصویب هیأت وزیران برساند.