هج فاند یا صندوق پوشش ریسک چیست؟

صندوق پوشش ریسک (Hedge Fund) صندوقی است که با استفاده از ابزارها و بازارهای مختلف اقدام به سرمایه‌گذاری‌های با ریسک بالا می‌کند. با وجود ریسک‌های بالا، این صندوق‌ها می‌توانند بسیار سودآور باشند. تا به امروز، بسیاری از مدیران صندوق‌های پوشش ریسک برای سرمایه‌گذاران خود سود کلانی ایجاد کرده‌اند و این صنعت در سال‌های اخیر رشد فوق‌العاده‌ای در دنیا داشته است، به طوری که در حال حاضر، بیش از ۴۰۰۰ صندوق پوشش ریسک فقط در ایالات متحده آمریکا وجود دارد. اما باتوجه به عدم وجود زیرساخت‌های لازم اجرای این صندوق‌ها در ایران، فعالیت آن‌ها تاکنون در کشورمان امکان‌پذیر نشده است. با این وجود، برای آشنایی خوانندگان با این مفاهیم سعی می‌کنیم تا مفاهیم مربوط به صندوق‌های پوشش ریسک را در این مطلب توضیح دهیم.

تعریف صندوق پوشش ریسک

صندوق‌های پوشش ریسک از جمله شرکت‌های سرمایه‌گذاری یا مدیریت سرمایه هستند که سرمایه‌گذاران خاصی با سرمایه‌های بسیار بالا را جذب می‌کنند. مدیر این صندوق‌ها، سرمایه‌های جمع‌آوری شده را در ابزارهای گوناگونی سرمایه‌گذاری می‌کند و در ازای سود کسب شده، حق مدیریت و پاداش دریافت می‌کند. مدیران صندوق‌های پوشش ریسک افراد بسیار حرفه‌ای هستند و از تکنیک‌های ریاضی، استراتژی‌های معاملاتی پیشرفته، روش‌های پیچیده و سفته‌بازی جهت تحلیل و سرمایه‌گذاری استفاده می‌کنند.

هج فاندها از بسیاری جهات مشابه صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک هستند. مثلا در هر دوی این صندوق‌ها، مدیر صندوق پول جمع‌آوری شده از مشارکت‌کنندگان در صندوق را سرمایه‌گذاری می‌کند. اما برخی تفاوت‌های کلیدی نیز بین این صندوق‌ها وجود دارد. یکی از این تفاوت‌ها این است که مقررات صندوق‌های پوشش ریسک کمتر سختگیرانه هستند که به آن‌ها اجازه می‌دهد تا استراتژی‌هایی با ریسک بالاتر را دنبال کنند. دوم این که صندوق‌های پوشش ریسک بسیار انحصاری‌تر از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک هستند و از سرمایه‌گذاران می‌خواهند که مقدار قابل توجهی پول برای شروع سرمایه‌گذاری کنند.

تاریخچه صندوق‌های پوشش ریسک

سرمایه‌گذار، نویسنده و جامعه‌شناس آلفرد جونز (Alfred Jones) در سال ۱۹۴۹ اصطلاح «صندوق پوشش ریسک» را ابداع کرد. ‌ایده او این بود که این صندوق برای موقعیت طولانی بوده و با خرید سهام شرکت و شورتینگ سهام دیگر از ریسک بازار جلوگیری می‌کند. این امر هرگونه نوسانات قابل توجه در بازار را خنثی می‌کند و به مدیران فرصتی می‌دهد تا با قدرت تشخیص و انتخاب سهام خود عملکرد فوق‌العاده‌ای داشته باشند. زمان زیادی طول کشید تا صندوق‌های پوشش ریسک بین سرمایه‌گذاران محبوب شوند. در دهه 1960، آن‌ها عملکرد بهتری نسبت به صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک داشتند و موضوع مقالاتی در نشریات برجسته مانند وال استریت ژورنال و Fortune شدند. مدیران اولیه صندوق‌های پوشش ریسک افرادی از جمله برنارد باروخ (Bernard Baruch)، جسی لیورمور (Jesse Livermore) و جورج سوروس (George Soros) بودند.

بازار گاوی دهه ۱۹۹۰ شاهد افزایش گسترده تعداد صندوق‌های پوشش ریسک بود. صندوق‌های بازنشستگی، بیمه و غیره سرمایه زیادی را وارد صندوق‌های پوشش ریسک کردند، در حالی که قبلاً بیشتر سرمایه‌گذاران افراد یا خانواده‌های ثروتمند بودند. امروزه صندوق‌های پوشش ریسک، با تریلیون‌ها دلار دارایی تحت مدیریت، نیروی مهمی در دنیای مالی هستند.

انواع راهبردهای سرمایه‌گذاری صندوق‌های پوشش ریسک

برخی از ابزارها و راهبردهای سرمایه‌گذاری هج فاندها عبارتند از:

فروش استقراضی

فروش استقراضی یعنی فردی سهامی را که در مالکیت شخص دیگری است از او قرض کند و با فرض کاهش قیمت سهم، آن را در بازار بفروش برساند و پس از گذشت زمان مورد نظر، آن را خریداری کرده و به مالک سهم بازگرداند. در صورت کاهش قیمت، ‌اختلاف قیمت فروش و خرید سهم، به عنوان سود فرد خواهد بود. صندوق‌های پوشش ریسک از این ابزار در شرایط رکود بازار استفاده می‌کنند و سهامی را که در مالکیت صندوق نیست، اجاره کرده و در بازار می‌فروشند و از کاهش قیمت سهم،‌ سود می‌برند.

ابزارهای مالی مشتقه

ابزارهای مالی مشتقه مانند قراردادهای اختیار معامله و آتی ابزارهایی هستند که ارزش آن‌ها بر پایه اوراق بهادار دیگری مانند سهام شرکت‌ها است و شاید در سایر انواع سرمایه‌گذاری‌ها مورد توجه قرار نگیرند. اما صندوق‌های پوشش ریسک با سرمایه‌گذاری در این ابزارها، طیف گسترده‌ای از دارایی‌ها را در نظر گرفته و از فرصت‌های سودآوری آن‌ها استفاده می‌کنند.

آربیتراژ

آربیتراژ در بازارهای مالی به معنی فرصت‌های قیمت‌گذاری نادرست هم‌زمان بین اوراق بهادار مرتبط است. مدیران صندوق‌های پوشش ریسک، با تخصص و مهارتی که دارند، همواره بازارهای مالی مختلف را رصد می‌کنند و به دنبال فرصت‌های قیمت‌گذاری‌ای هستند که دیگران آن‌ها را تشخیص نمی‌دهند. شناسایی به موقع و استفاده از این فرصت‌ها، سودهای فراوانی را برای آن‌ها ایجاد می‌کند.

صندوق‌های پوشش ریسک چه ویژگی‌هایی دارند؟

برخی از ویژگی‌های صندوق‌های پوشش ریسک آن‌ها را از سایر صندوق‌ها متمایز کرده است. این ویژگی‌ها عبارتند از:

صندوق‌های پوشش ریسک صرفا در دسترس سرمایه‌گذاران واجد شرایط هستند

این صندوق‌ها اجازه گرفتن پول را فقط از سرمایه‌گذاران و اشخاصی دارند که واجد شرایط مشخصی هستند. مثلا در کشور ایالات متحده آمریکا، افراد برای سرمایه‌گذاری کردن باید یکی از شرایط زیر را داشته باشند:

• سرمایه‌گذار باید سالانه 200 هزار دلار درآمد داشته باشد و تضمین کند که در آینده نیز همین درآمد حفظ خواهد شد. این مقدار برای افراد متأهل، برابر با 300 هزار دلار است.
• ارزش خالص دارایی شخص سرمایه‌گذار باید بیش از یک میلیون دلار باشد (به غیر از ارزش خانه محل سکونت).

صندوق‌های پوشش ریسک گزینه‌‌های بیشتری را در مقایسه با سایر صندوق‌ها عرضه می‌کنند

صندوق‌های پوشش ریسک به‌ آسانی می‌توانند به حوزه‌های سرمایه‌گذاری در املاک و مستغلات، سهام، ارزها، فروش استقراضی و قراردادها وارد شوند، در حالی که فعالیت سایر صندوق‌ها محدود به حوزه‌ی سهام و اوراق قرضه است. صندوق‌های پوشش ریسک برای افزایش سود، اغلب از معاملات مارجین و وجوه استقراضی استفاده می‌کنند.

صندوق‌های پوشش ریسک ساختار کارمزدی متفاوتی دارند

صندوق‌های پوشش ریسک با دریافت کارمزد‌های مدیریتی و عملکردی درآمد کسب می‌کنند. کارمزد مدیریتی معمولاً به عنوان درصدی از دارایی‌های تحت مدیریت محاسبه می‌شود و هزینه‌های صندوق را پوشش می‌دهد. کارمزد عملکردی معمولاً درصدی از سود است و انگیزه‌ای برای مدیران صندوق جهت دستیابی به بازده بالا ایجاد می‌کند. معمولاً صندوق‌های پوشش ریسک از قانون ۲ و ۲۰ برای کارمزد استفاده می‌کنند. این یعنی مدیر صندوق ۲٪ کارمزد مدیریتی و ۲۰٪ کارمزد عملکردی دریافت می‌کند. با این حال، تفاوت‌های زیادی بین انواع صندوق‌های پوشش ریسک وجود دارد و مقدار کارمزد‌ها در سال‌های اخیر کمتر شده است.

مزایا و معایب سرمایه‌گذاری در صندوق پوشش ریسک

برخی از مزایا و معایب سرمایه‌گذاری در صندوق پوشش ریسک عبارتند از:

مزایا

• بزرگ‌ترین مزیت صندوق‌های پوشش ریسک، سود بالای آن‌هاست.
• صندوق‌های پوشش ریسک با مقرراتی مشابه سرمایه‌گذاری‌های سنتی محدود نمی‌شوند، بنابراین می‌توانند طیف وسیع‌تری از استراتژی‌ها را دنبال کنند.
• کارمزد به گونه‌ای هماهنگ و هم‌راستا با منافع مدیر صندوق و منافع سرمایه‌گذاران است.

معایب

• بزرگ‌ترین عیب صندوق‌های پوشش ریسک، ریسک بالای این صندوق‌هاست.
• برای این که سرمایه‌گذار مجاز تلقی شود، باید مقدار پول قابل توجهی را در صندوق‌های پوشش ریسک سرمایه‌گذاری کند.
• گاهی اوقات سرمایه موجود در صندوق‌های پوشش ریسک را نمی‌توان نقد کرد، بنابراین سرمایه‌گذاران ممکن است نتوانند تا مدت‌ها به پول خود دسترسی پیدا کنند.
• متنوع‌‌سازی پورتفولیو (سبد دارایی)، استراتژی معاملات و سایر تصمیم‌های صندوق برای سرمایه‌گذاران به صورت شفاف بیان نمی‌شود.