گواهی سپرده نفت خام چیست و نحوه خرید آن چگونه است؟
اخیرا ابزارهای مالی متفاوتی در بورس انرژی و کالا به‌وجود آمده‌اند که شفافیت و آسانی معاملات در این بازار را افزایش می‌دهند. یکی از این ابزارها نفت خام است که اشخاص حقوقی داخلی و خارجی می‌توانند از گواهی سپرده آن استفاده کنند و معامله انجام دهند. از آنجایی که فرآورده‌های نفتی، ازجمله نفت خام به‌شدت تحت نوسانات قیمتی قرار دارد، مشتاقان ورود به این بازار باید اطلاعات کافی درمورد این ابزار مالی به‌دست بیاورند. در این مطلب از رده، تمام اطلاعات مربوط به گواهی سپرده نفت خام و نحوه خرید آن را مطالعه خواهید کرد.
گواهی سپرده نفت خام چیست؟
گواهی سپرده نفت خام اوراق بهاداری است که مالکیت شخص بر یک بشکه نفت خام را نشان می‌دهد. این سپرده قابلیت معامله ثانویه در بورس انرژی را دارد. درواقع این گواهی سپرده به عنوان یک ابزار مالی در بورس انرژی و بورس کالای ایران عرضه می‌شود. عموم مردم می‌توانند این سپرده‌ها را خریداری کرده و بر روی آن‌ها سرمایه‌گذاری کنند. معاملات این گواهی سپرده از 22 اسفند ماه سال 1401 در بورس انرژی آغار شدند، این گواهی‌ها برای میعانات گازی نیز در دسترس هستند.
پس از این تاریخ، درصورت رسیدن گواهی‌ها به حد مشخص، مالک آن‌ها با ارائه مدارک لازم به شرکت ملی نفت ایران، نفت را به صورت فیزیکی تحویل می‌گیرد. اما درصورتی که اشخاص تمایلی برای دریافت فیزیکی نفت نداشته باشند، می‌توانند با کمک گواهی سپرده خود به معامله در بورس انرژی بپردازد. لازم به ذکر است که این گواهی به قیمت جهانی نفت وابسته است.
مزایای گواهی سپرده نفت خام
وجود گواهی سپرده نفت خام به شرکت ملی نفت ایران کمک می‌کند تا محصول خود را در یک بازار جدید به قیمت روز به فروش برساند. با این کار، سرمایه‌گذاران جدید به حوزه خرید و فروش وارد می‌شوند. این شرکت با کمک گواهی سپرده نفت خام می‌تواند سهم ریالی مورد نیاز خود را مطابق با بودجه محقق کند.
از مزایای خرید گواهی سپرده نفت خام برای مالکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- قابل معامله در عرصه بین‌المللی
- اولویت در تحویل نسبت به خریداران خارج از بورس
- شفافیت در بازار
- وجود معافیت مالیاتی
- خرید و فروش بر خط
- کاهش ریسک نگهداری ریالی سرمایه
- امکان صدور واحدهای سرمایه‌گذاری مختلف
- توسعه ابزارهای مالی مشترک با بازارهای مالی دیگر
چه مقدار از نفت خام تولیدی در کشور به بورس انرژی اختصاص داده شده است؟
به طور کلی، 36 میلیون بشکه از نفت خام تولیدی در کشور و 36 میلیون بشکه میعانات گازی برای بورس انرژی اختصاص داده شده‌اند. این به آن معناست که کمتر از 5 درصد از تولید نفت و میعانات گازی در کشور در طی یک سال، در این بازار قرار گرفته است. درمجموع می‌توان گفت مقدار بسیار کمی از فروش نفت خام در این بازار قرار دارد.
هر فرد حقوقی و حقیقی می‌تواند تا چه میزان نفت خام خریداری کند؟
در نظر داشته باشید که افراد حقیقی در مرحله اول نمی‌توانند در بورس انرژی شرکت کنند. اما افراد حقوقی که قصد شرکت در این بازار را دارند، باید حداقل 1000 بشکه نفت خام معادل با 1000 گواهی سپرده نفت خام خریداری کنند.
شرط معامله گواهی سپرده نفت خام
همان‌طور که گفتیم، سپرده نفت خام به‌تازگی برای معامله عرضه شده است، درنتیجه یک سری شرایط برای معامله آن وجود دارد. برای مثال، یکی از این شرایط آن است که اشخاص حقیقی امکان معامله این گواهی‌ها را ندارند. در مرحله عرضه این گواهی، فقط فعالان اقتصادی حقوقی مانند شرکت‌ها و نهادها که دارای کد بورسی هستند می‌توانند آن‌ها را دریافت کنند. البته، این شرایط فقط در مرحله اول وجود دارد، تا ریسک عرضه اولیه کاهش پیدا کند. در مرحله دوم عرضه این گواهی‌ها، صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سبدگردان‌ها هم می‌توانند برای خرید و مشارکت در معاملات گواهی سپرده نفت خام به صورت غیرمستقیم اقدام کنند.
در مرحله اول، اشخاص حقوقی برای ورود به این بازار باید حداقل 1000 گواهی سپرده نفت خام که معادل با 1000 بشکه نفت خام می‌شود خریداری کنند. سپس، تا 18 ماه هیچ هزینه انبارداری برای آن‌ها لحاظ نمی‌شود، اما پس از ماه هجدهم مالکان گواهی‌ها ملزم به پرداخت هزینه انبارداری هستند.
برای خرید گواهی سپرده نفت خام به چه مدارکی نیاز داریم؟
اشخاص حقوقی برای ورود به این بازار به کد صادراتی در بورس انرژی نیاز دارند، این اشخاص باید برای خرید گواهی سپرده نفت خام و تایید در بورس انرژی، یک سری مدارک ارائه دهند که این مدارک شامل موارد زیر می‌شوند:
- ارائه فرم درخواست کد به زبان فارسی و انگلیسی به صورت کامل
- اساسنامه شرکت
- تصویر لایسنس شرکت یا مجوزهای فعالیت مانند کارت بازرگانی که به تایید کنسولگری ایران در کشور محل فعالیت رسیده است.
- تصویر پاسپورت مالک یا مالکین و مدیرعامل شرکت
- درصورت وجود وکیل قانونی در ایران، تاییدیه فرم مربوطه به همراه وکالتنامه رسمی و مدارک هویتی وکیل لازم است. این فرم باید به تایید مراجع ذی‌صلاح و سرکنسولگری ایران در کشور مربوطه رسیده باشد.
مدارک مورد نیاز برای شرکت‌هایی که در داخل ایران به ثبت رسیده‌اند متفاوت است. این شرکت‌ها تنها به کد معاملاتی برای فعالیت در بورس انرژی نیاز دارند. با وجود این کد دسترسی این اشخاص به معاملات انرژی فراهم می‌شود. این مدارک شامل موارد زیر می‌شوند:
- فرم احراز هویت
- فرم اخذ کد
- تصویر اساسنامه
- تصویر شناسه ملی شرکت
- تصویر شرکت نامه
- پروانه بهره‌برداری
- تصویر شناسنامه و کارت ملی مدیر عامل و اعضای هیئت مدیره
- آگهی تاسیس شرکت
- آخرین تغییرات روزنامه رسمی
- تصویر کد اقتصادی
- شماره حساب برای واریز وجه در قالب یک نامه
پس از ارائه این مدارک و دریافت کدهای معاملاتی، امکان دسترسی به بازار گواهی سپرده نفت خام فراهم می‌شود. در این مرحله شرکت‌ها و سازمان‌ها می‌توانند برای خرید و فروش این گواهی و تحویل نفت خام اقدام کنند.
چگونه کالای خریداری شده را تحویل بگیریم؟
پس از خریداری کالای مورد نظر، لازم است که درخواستی مبنی بر تحویل به شرکت سپرده‌گذاری نسبت به معرفی کشتی به شرکت ملی نفت ایران و دریافت تایید آن ایجاد کنید. سپس، کالای خریداری شده در موعد مقرر شده به خریدار تحویل داده می‌شود. به این عملیات، Roll over می‌گویند که شرکت ملی نفت ایران آن را به وکالت از خریداران گواهی سپرده نفت خام انجام می‌دهد. این گواهی هیچ تاریخ انقضایی ندارد، درصورتی که دوره معاملاتی به پایان برسد اما خریدار برای تحویل آن اقدام نکند، هزینه‌های مربوط به فرآیند Roll Over کسر و گواهی به یک نماد جدید انتقال داده می‌شود.
درآمد فروش این گواهی در چه چیزی صرف می‌شود؟
با راه‌اندازی این پروژه در بورس انرژی این سوال به‌وجود آمده است که درآمد حاصل از فروش این گواهی‌ها چگونه و کجا هزینه خواهد شد؟ برای پاسخ به این سوال باید بگوییم که تمام وجوه به دست آمده از فروش گواهی سپرده نفت خام به حساب شرکت ملی نفت واریز می‌شوند و طبق روال معمول واحد مالی شرکت ملی نفت ایران تقسیم می‌شود. این گواهی‌ها به صورت ارزی سفارش‌گیری و قیمت‌گذاری می‌شوند و تسویه آن‌ها به‌صورت ریالی است.
هزینه انبارداری نفتی برای گواهی سپرده نفت خام چقدر است؟
همان‌طور که گفتیم، به مدت 18 ماه هیچ‌گونه هزینه انبارداری از مالکان گواهی دریافت نمی‌شود. اما پس از این مدت، به مدت 36 ماه باید هزینه‌ای با ارزش 2 درصد ارزش روز گواهی به عنوان هزینه انبارداری پرداخت کنید. درصورت خرید این گواهی‌ها در بازه زمانی 18 ماهه اول یا دوم، هزینه انبارداری آن‌ها به میزان مدت زمان مالکیت بر گواهی تقسیم بر دوره 36 ماهه که معادل با 1096 روز می‌شود، ضرب در 2 درصد محاسبه می‌شود.
