معرفی طرح پانزی و نحوه تشخیص آن

طرح پانزی با شکل‌ها و نام‌های متفاوتی مثل سود تضمینی در عرصه ارزهای دیجیتال یا سرمایه‌گذاری پرسود در بورس جهانی به دنبال کلاهبرداری از افراد هستند. در این متن شما را با ماهیت طرح‌های پانزی، تاریخچه آن، نحوه کارکرد این نوع از طرح‌ها و نحوه تشخیص آن آشنا می‌کنیم. علاوه بر موضوعات اشاره شده سعی خواهیم کرد تا تفاوت این نوع از کلاهبرداری‌ها با طرح‌های هرمی را مشخص کرده و تعدادی از طرح‌های پانزی موجود در عرصه ارزهای دیجیتال را توضیح دهیم تا فریب تبلیغات آن‌ها را نخورید و دارایی خود را بر باد ندهید!

حمله 51 درصدی بلاکچین چیست؟

طرح پانزی Ponzi Scheme چیست؟

طرح پانزی، ترفندی برای کلاهبرداری است که در آن طراح پانزی به افراد وعده می‌دهد که اگر پول و دارایی خود را در اختیار او قرار دهند، این پول‌ها صرف کارهای مهمی خواهد شد و سرمایه‌گذاران به صورت تضمینی مبلغ سود هنگفتی را دریافت خواهند کرد. در طرح پانزی معمولا سود افراد قدیمی از پول سرمایه‌گذاران جدید پرداخت می‌شود تا اعتماد افراد را جلب کرده و سرمایه‌گذاران بیشتری جذب سیستم شوند. در آخر به دلیل اشباع شدن سیستم و یا نبود سرمایه‌گذاران جدید این طرح متوقف شده و فرد کلاهبردار با مقدار زیادی پول فرار می‌کند.

تاریخچه طرح پانزی

نام این طرح برگرفته از نام یکی از مشهورترین کلاهبرداران تاریخ یعنی چارلز پانزی است. چارلز پانزی با فروش کوپن‌های تخفیف‌دار اداره پست به سرمایه‌گذاران وعده 50 درصد سود در 45 روز و یا 100 درصد سود در 90 روز را می‌داد. او با استفاده از پول سرمایه‌گذاران جدید سود سرمایه‌گذاران قبلی را پرداخت می‌کرد. این شخص از طریق چنین طرحی توانست در دهه 1920 در آمریکا بیش از 20 میلیون دلار کلاهبرداری کند.

این کوپن‌های پستی که کوپن پاسخ بین‌المللی و یا IRC نام داشتند به افرادی در کشورهای دیگر فروخته می‌شدند که این افراد با استفاده از آن می‌توانستند هزینه ارسال پستی را انجام دهند. قیمت این کوپن‌ها چون در کشورهای مختلف متفاوت بود، به پانزی اجازه می‌داد تا بر اساس محاسبات انجام شده و فروش هوشمندانه آن سود زیادی به جیب بزند. مخالفت بانک‌های مشهور با حمایت از تجارت پانزی باعث شد تا او از طریق راه‌اندازی یک شرکت سهام بتواند از سرمایه‌گذاری دیگران برای کسب سود بیشتر اقدام کند.

طول عمر یک طرح پانزی

طول عمر طرح پانزی وابسته به نوع تبلیغات و جذب مشتری است. چنین طرح‌هایی تا زمانی که سرمایه‌گذاران جدیدی به طرح ملحق شوند، ادامه پیدا می‌کند. هر وقت سرمایه‌گذار جدیدی وارد چرخه نشود، قاعدتا طرح پانزی برای طراح آن دیگر سودی ندارد و در صورتی که پول قابل توجهی جمع‌آوری شده باشد، طراح با سرمایه افراد دیگر متواری می‌شود. در کل طبق قواعد تصاعد و جمعیت، یک طرح پانزی معمولا بیش از دو یا سه سال دوام نمی‌آورد.

اصول و نحوه کارکرد طرح پانزی

با این که طرح‌های پانزی می‌توانند شکل‌های مختلفی به خود بگیرند، اما اگر دقیق به آن توجه کنیم می‌بینیم که همه آن‌ها از یک چرخه خاص پیروی می‌کنند. اصول طرح‌های پانزی عبارتند از:

تبلیغات فریبنده

هنگام شروع طرح پانزی، طراح آن از طریق تبلیغات اینترنتی در گروه‌های اجتماعی افرادی را ترغیب به سرمایه‌گذاری می‌کند. بیشتر چنین کلاهبرداری‌هایی از روش‌های نوین بازاریابی نیز استفاده می‌کنند و به کاربران گفته می‌شود که اگر بتوانند فرد جدیدی را به طرح دعوت کنند، سود دریافتی‌شان بیشتر خواهد شد.

واریز سودهای اولیه و جلب اعتماد

همان‌طور که قبلا اشاره کردیم، سود سرمایه‌گذاران قدیمی از دارایی‌های ورودی سرمایه‌گذاران جدید و یا حتی از سرمایه اولیه خود کلاهبردار پرداخت می‌شود. واریز کردن مرتب سود در دوره‌های مشخص باعث می‌شود تا اعتماد کاربران بیشتری به طرح جلب شود و در نتیجه مقادیر بیشتری سرمایه‌گذاری خواهد شد.

سود ثابت با وجود تغییر بازار

با این که در بازارهای عادی قیمت‌ها دائما در حال بالا و پایین شدن هستند، طراح برای نشان دادن ثبات طرح، مقدار ثابتی از سود را به سرمایه‌گذاران می‌دهد تا افراد بیشتری به عضو شدن در طرح پانزی تشویق شوند.

دریافت حجم زیاد سرمایه

بعد از جلب شدن اعتماد کاربران، سرمایه‌گذاران قدیمی پول بیشتری در طرح سرمایه‌گذاری کرده و دوستان و آشنایان زیادی را به طرح دعوت می‌کنند. بعضی از سرمایه‌گذاران ممکن است به خاطر موفقیت اولیه طرح، برای تزریق پول بیشتر به طرح زیر بار وام‌های سنگین رفته و یا حتی خانه و خودروهای خود را نیز بفروشند.

فروپاشی طرح پانزی

مراحل بالا برای مدت نه چندان طولانی تکرار می‌شوند تا بر اساس قانون تصاعد و جمعیت بالاخره تعداد سرمایه‌گذارهای جدید کمتر و کمتر شده و طراح طرح پانزی با سرمایه‌های جمع شده متواری می‌شود.

نحوه تشخیص طرح پانزی

یک طرح‌ پانزی را می‌توان از روی ویژگی‌های آن شناسایی کرد. بهتر است حواس خود را در صورت برخورد با موارد زیر کاملا جمع کنید:

وعده سود تضمینی و نجومی

یکی از ویژگی‌های اصلی طرح‌های پانزی فریب دادن کاربران با وعده سودهای زیاد و تضمینی است. قیمت‌ها در بازارهای مالی همان‌طور که قبلا اشاره داشتیم، همواره در حال نوسان است ولی با این حال در طرح پانزی سود ثابت و بالا تضمین داده می‌شود که در تجارت‌های قانونی این موضوع امکان‌پذیر نیست.

ناشناس بودن طراح

طراحان یا همان کلاهبرداران برای شناسایی نشدن، اطلاعات خود را یا منتشر نمی‌کنند و یا از اسامی و اطلاعات تماس جعلی استفاده می‌کنند.

ابهام در فعالیت‌ها

هیچ وقت نحوه گردش کار و کسب سود در طرح‌های پانزی با شفافیت توضیح داده نمی‌شود. معمولا فقط به کاربران گفته می‌شود که دارایی آن‌ها در بورس و یا ارزهای دیجیتال سرمایه‌گذاری شده است ولی نحوه انجام آن و تضمین سودهای پرداختی به هیچ وجه توضیح داده نمی‌شود.

اطلاعات تماس نامعتبر و ناقص

بیشتر طرح‌های پانزی آدرس و شماره تلفن معتبری به سرمایه‌گذاران ارائه نمی‌کنند. طراحان برای ناشناس ماندن از اطلاعات تماس جعلی و دفاتر کاری چند روزه استفاده می‌کنند.

نداشتن مجوزهای قانونی

طرح‌های پانزی به خاطر نحوه فعالیت‌شان قادر به کسب مجوز قانونی نیستند و آن دسته از طراحان حرفه‌ای که توانسته‌اند مجوز قانونی دریافت کنند، این کار را از طریق فریب دادن مقامات قانونی و یا باندبازی انجام داده‌اند.

تفاوت طرح پانزی و هرمی

طرح‌های پانزی شباهت زیادی به کلاهبرداری‌های هرمی دارد. بهتر است بدانید که با وجود شباهت‌هایی مثل وعده سودهای نجومی و یا جذب اعضای جدید برای ادامه کار، این دو نوع از کلاهبرداری کاملا یکسان نیستند و تفاوت‌هایی میان آن‌ها وجود دارد.

در طرح هرمی، اعضای جدید توسط اعضای قدیمی به طرح دعوت می‌شوند و این نوع از کلاهبرداری حالتی شبکه‌ای دارد. با این که در طرح پانزی هم ممکن است همین اتفاق صورت بگیرد، اما طرح پانزی می‌تواند بدون نیاز به شبکه هم عمل کند. نکته بعدی این که یک طرح هرمی با هدف فروش محصول و یا خدمات خاصی شکل می‌گیرد ولی طراح پانزی با وعده سرمایه‌گذاری، بقیه افراد را جذب سیستم می‌کند. نکته آخر هم این که طرح‌های پانزی کلاهبرداری‌های آشکاری هستند که قانون با آن‌ها برخورد می‌کند ولی طرح‌های هرمی ممکن است به صورت قانونی هم اجرا شوند.

طرح پانزی در ارزهای دیجیتال

ارزهای دیجیتال به خاطر ویژگی‌هایی مانند دشواری در رهگیری تراکنش‌ها، سهولت پولشویی، جذب سرمایه از تمام نقاط جهان و بی‌نیاز بودن از ایجاد حساب بانکی هدف بسیار خوبی برای طرح‌های پانزی جهت کلاهبرداری از کاربران به حساب می‌آیند. در ادامه نگاهی به تعدادی از طرح‌های پانزی موجود در حوزه ارز دیجیتال خواهیم پرداخت:

طرح پانزی بیت کانکت

بیت کانکت (BitConnect) در طی یک سال به ارز دیجیتال تبدیل شد و پلتفرم سرمایه‌گذاری خود را به دنیا معرفی کرد. بسیاری از مقامات قانونی به غیرقانونی بودن شبکه سرمایه‌گذاری این ارز دیجیتال اشاره کردند ولی تعداد زیادی از افراد به هشدار مقامات توجهی نداشتند. شبکه بیت کانکت با وعده سود 40 درصدی توجه بسیاری از سرمایه‌گذاران را به خود جلب کرد. بعد از یک سال فعالیت به دلیل شناسایی روند کلاهبرداری توسط ارگان‌های رسمی، این طرح از هم پاشید و در حال حاضر قیمت این رمزارز به صفر رسیده است.

طرح پانزی ترون

قراردادهای هوشمند پانزی زیادی روی بلاکچین ترون شکل می‌گیرند که در زمان سرمایه‌گذاری، سرمایه اولیه وارد شده را به سرمایه‌گذاران پس نمی‌دهند. تعدادی از وب‌سایت‌های مربوط به چنین قراردادهایی مانند راکت‌ترید و ترون هلدینگ بسته شده‌اند و سرمایه بسیاری از افراد بر باد رفته است.

طرح پانزی در استخراج ابری

بخش بزرگی از طرح‌های پانزی در عرصه ارز دیجیتال به وب‌سایت‌های استخراج ابری مربوط می‌شود که صاحبان چنین سایت‌هایی ادعا دارند که با استفاده از پول سرمایه‌گذاران در فضای وب، ارز دیجیتال استخراج می‌کنند. بیشتر این سایت‌ها اصلا استخراج انجام نمی‌دهند و مانند دیگر روش‌های پانزی از پول سرمایه‌گذاران جدید برای تأمین سود سرمایه‌گذاران قدیمی استفاده می‌کنند.

منابع این نوشته در «رده» موجود است