وام مضاربه بانک‌ها و موسسات مالی | مراحل و شرایط دریافت
این وام عمومی نیست و به همه تعلق نمی‌گیرد
وام مضاربه اگر برای صادرات کالا مورد استفاده قرار بگیرد، علاوه بر اینکه کمک‌حال صادرکننده‌هاست، در ورود ارز به داخل کشور و رونق گرفتن اقتصاد نیز نقش موثری ایفا می‌کند. در مضاربه بانکی، قراردادی بین بانک و متقاضی امضا می‌شود که به موجب آن بانک سرمایه‌ای را به شخص متقاضی می‌دهد تا با آن سرمایه تجارت کرده و سود به دست‌آورد. سود و ضرری که از این راه حاصل می‌شود میان بانک و متقاضی تقسیم می‌شود. این نوع تسهیلات به هرکسی تعلق نمی‌گیرد و شرایط ویژه‌ای برای آن تعریف شده است.
وام مضاربه یا مضاربه‌ای چیست؟
وام مضاربه‌ای به اشخاص حقیقی و حقوقی که به فعالیت تجاری و بازرگانی مشغول هستند، اختصاص دارد. البته نه واردکنندگان بلکه تنها به آن دسته از تجاری که داخل کشور فعالیت دارند یا به صادرات کالا مشغول هستند، تعلق می‌گیرد. این افراد در ازای وامی که از بانک دریافت می‌کنند، تعهد می‌دهند تا بانک را در سود خود سهیم سازند. این تسهیلات را تقریباً تمامی بانک‌های دولتی و خصوصی به مشتریان خود ارائه می‌دهند.
از لحاظ قانونی مضاربه قراردادی است که میان عامل اجراکننده و سرمایه‌دار منعقد می‌شود و در آن عامل در عوض سرمایه‌ای که از سرمایه‌دار دریافت می‌کند متعهد می‌شود تا درصدی از سود کار را به او تقدیم کند. حال در وام مضاربه عامل در نقش مشتری و سرمایه‌دار در نقش بانک ظاهر می‌شوند. سرمایه‌ای که بانک در قالب وام به بازرگان می‌دهد، می‌تواند یکجا نقدی یا به دفعات مختلف در طول دوره‌های ۳، ۶، ۹ و ۱۲ ماهه در اختیارش قرار بگیرد.
ویژگی‌های وام مضاربه
یکی از ویژگی‌های مهم وام مضاربه برای بازرگانان و تُجار که به نوعی مزیت آن هم محسوب می‌شود، این است که بانک تنها در سود معاملات با آن‌ها شریک نیست، بلکه اگر ضرری حاصل شود، بانک هم در آن ضرر شریک خواهد بود. از آن گذشته، میزان سودی که قرار است به بانک تعلق بگیرد، براساس آنچه در قرارداد نوشته شده است محاسبه می‌شود و همین موضوع آزادی عمل بیشتری به مشتریان می‌دهد. معمولاً این نوع وام‌ها به‌صورت کوتاه‌مدت و حداکثر یک‌ساله ارائه داده می‌شوند.
وام مضاربه به چه کسانی تعلق می‌گیرد؟
یکی از ویژگی‌های مهم وام مضاربه بانکی این است که شامل حال تمامی مشاغل نمی‌شود و تنها به صادرکننده‌ها و بازرگانان تعلق می‌گیرد. این نوع تسهیلات بیشتر به این هدف تعریف شده است تا با صادرات کالا و ورود ارز به داخل کشور و همچنین انجام معاملات تجاری داخلی به اقتصاد رونق ببخشد. برای همین منظور نهاد بانکی کشور سعی دارد مسیر تجار را هموار سازد. بنابراین، وام مضاربه به افرادی که واردکننده هستند و ارز را از مرزهای کشور خارج می‌کنند تا کالایی را دریافت کنند، اختصاص نخواهد یافت.
وام‌های مضاربه‌ای علاوه بر صادرات کالا به خارج از کشور به تجارت کالاهایی اختصاص دارد که نیازی به تغییر ظاهری ندارد، ضروری هستند و مورد مصرف عام قرار می‌گیرند. بانک‌ها درخصوص واردات کالا مجاز به مضاربه با بخش خصوصی نیستند.
شرایط گرفتن وام
برای اینکه وام مضاربه به شما تعلق بگیرد باید شرایط لازم را داشته باشید. نخست اینکه موضوع فعالیت‌تان برای دریافت این وام مناسب باشد. از سابقه بانکی خوبی برخوردار بوده و اقساط وام‌های قبلی‌تان را در سررسید خود، به‌موقع پرداخت کرده باشید.
پس اگر شرایط وام مضاربه‌ای را دارید می‌توانید به شعبه بانکی موردنظرتان مراجعه کرده و برای دریافت این تسهیلات درخواست دهید. بانک پس از اینکه اعتبارسنجی را انجام دهد و سابقه مالی، تجربه تجاری، موضوع فعالیت، مقدار سرمایه‌ای که لازم دارید، مبلغ فروش و میزان سود احتمالی حاصل از کارتان را مورد بررسی قرار داد و صلاحیت شما را تأیید کرد با درخواست‌تان موافقت کرده و مبلغ درخواستی‌تان را به حساب‌تان واریز می‌کند.
برای بانک این موضوع حائز اهمیت است که تجارت شما پتانسیل کافی برای بازگرداندن سرمایه اولیه و به سوددهی رسیدن را داشته باشد. برای همین منظور پیش از اعطا وام موارد زیر را درخصوص طرح شما بررسی می‌کند؛
از لحاظ قانونی مضاربه قراردادی است که میان عامل اجراکننده و سرمایه‌دار منعقد می‌شود و در آن عامل در عوض سرمایه‌ای که از سرمایه‌دار دریافت می‌کند متعهد می‌شود تا درصدی از سود کار را به او تقدیم کند
- نوع کالا
- مدت خریدوفروش (طول دوره قرارداد مضاربه)
- وجود وثیقه‌ها و ضامن معتبر
- کنترل پیش‌فاکتور معتبر خرید کالا
- برآورد قیمت تمام شده شامل قیمت خرید و سایر هزینه‌ها
- تعیین قیمت فروش
- سود حاصل احتمالی
- مبلغ سود پیشنهادی برای بانک
- امکان برگشت سرمایه و سود مورد انتظار در مدت‌زمان قرارداد مضاربه
- مجوزهای لازم برای صادرات کالا
مدارک لازم برای اخذ وام مضاربه‌ای
مدارک مورد نیاز برای ثبت نام به قرار زیر است؛
- درخواست وام مضاربه
- پروانه کسب
- مجوزهای صنفی
- اصل و کپی شناسنامه و کارت ملی
- کپی سند مالکیت یا اجاره‌نامه محل کسب
- کپی مدارک شناسایی مدیران شرکت
- اساسنامه شرکت
- اظهارنامه مالیاتی
- اظهارنامه ثبت شرکت
- آگهی تأسیس
- آخرین تغییرات شرکت ثبت شده در روزنامه رسمی
- صورت‌های مالی
- انواع وثیقه و ضامن
وثیقه وام مضاربه‌ای
بانک برای اینکه متحمل ضرر و خسارت نشود، باتوجه به مبلغ وام مضاربه درخواستی، از مشتری وثیقه طلب می‌کند. برای این منظور درخواست‌دهنده می‌تواند معادل با سرمایه دریافتی از بانک + حداقل سود مورد انتظار بانک سفته بدهد. همچنین اگر مشتری درنظر داشته باشد به‌عنوان ضمانت وام مضاربه‌ای خود، سند ملکی ارائه دهد، ارزش سند باید به‌اندازه سرمایه‌ای باشد که بانک در اختیار او قرار می‌دهد.
پیش پرداخت بهره بدهکار و بستانکار
بعد از اینکه بانک با درخواست وام مضاربه‌ای شما موافقت کرد و قرارداد میان‌تان بسته شد، سند پیش‌پرداخت بهره بدهکار با توجه به مبلغ وام و شرایط قرارداد صادر می‌شود. همانطور که قبلا هم اشاره کردیم، در این نوع تسهیلات بانک در سود و ضرر مشتری سهیم است. میزان این سود و ضرر در قرارداد مشخص می‌شود. اصولاً درخصوص قراردادهای بانکی دیگر وضعیت به این صورت است که به سود و ضرر مشتری به صورت ماهیانه رسیدگی شود اما در رابطه با قرارداد وام مضاربه‌ای، در عمل اینگونه است که اغلب بانک‌ها از مشتری می‌خواهند تا مبلغ وام را به همراه سود و ضرر آن، در زمان به اتمام رسیدن مهلت قرارداد به‌صورت یکجا تسویه کند.
یعنی معمولا ۶ ماه تا یک سال بعد از بستن قرارداد در زمان انقضاء آن، مشتری باید میزان درصد سود و زیانی که در این مدت به سرمایه وارد شده را برحسب میزان شراکتی که بانک در قرارداد قید کرده است محاسبه کند، به اصل پول دریافتی از بانک اضافه کرده و کل این مبلغ را به بانک بازگرداند.
مبلغ وام مضاربه چقدر است؟
مبلغی که بانک به عنوان وام مضاربه‌ای در اختیار مشتری قرار می‌دهد تقریباً تا سقف ۷۰ درصد ارزش کارشناسی ملک مسکونی، ۶۰ درصد ملک اداری و ۵۰ درصد ملک تجاری برآورد می‌شود. موارد زیر جزو هزینه‌های ضروری در مضاربه محسوب می‌شوند؛
- قیمت خرید کالا
- هزینه حمل و نقل کالا
- هزینه بسته‌بندی کالا
- انبارداری کالا
- بیمه
- حق ثبت سفارش کالا
- هزینه های بانکی
- حقوق گمرکی و سود بازرگانی
باقی هزینه‌ها برعهده وام‌گیرنده گذاشته می‌شود.
شرایط بازپرداخت و سود تسهیلات مضاربه
سود وام مضاربه در بانک‌های دولتی و خصوصی متفاوت است. بازپرداخت وام به بانک‌های دولتی، مثلا سود این وام بانک ملی و وام بانک صادرات، بین ۱۵ تا ۲۰ درصد از سود را شامل می‌شود، اما در بانک های خصوصی این نرخ بالای ۲۰ درصد است. البته بازرگانان با توجه به اینکه معمولاً رقم وام بانک‌های خصوصی بالاتر است از وام مضاربه ای بانک های خصوصی بیشتر استقبال می‌کنند.
وام‌های مضاربه‌ای به‌صورت یکجا و بعد از یک سال از دریافت‌کننده پس گرفته می‌شود و سود آن‌هم همان زمان بازپرداخت محاسبه و دریافت می‌شود. هرچند بازپرداخت این وام به‌صورت یکجا است اما سود آن ماهانه محاسبه می‌شود بنابراین اگر بتوانید به‌جای وام یک‌ساله، ۹ ماهه بگیرید به نفعتان است.
نکته: سود وام مضاربه ای در بانک‌های دولتی و خصوصی متفاوت است. سود وام مضاربه ای بانک دولتی بین ۱۵ تا ۲۰ درصد و سود وام مضاربه ای بانک خصوصی بالای ۲۰ درصد است. اما به دلیل بالاتر بودن مبالغ مضاربه در بانک‌های خصوصی، معمولاً از این بانک‌ها استقبال بیشتری می‌شود.
نحوه محاسبه نرخ سود وام مضاربه
در قرارداد وام مضاربه برای اینکه مشخص شود به بانک و مشتری هر کدام چه مقدار سود تعلق می‌گیرد عوامل زیر را بررسی می‌کنند؛
سود وام مضاربه در بانک‌های دولتی و خصوصی متفاوت است. بازپرداخت وام به بانک‌های دولتی، مثلا سود وام مضاربه ای بانک ملی و وام مضاربه بانک صادرات، بین ۱۵ تا ۲۰ درصد از سود را شامل می‌شود، اما در بانک های خصوصی این نرخ بالای ۲۰ درصد است
- مدت قرارداد (از زمان عقد قرارداد و پرداخت وجه تا هنگامی که تسویه حساب کامل انجام شود)
- میزان سرمایه درخواستی
- ارزش کار
- تخصص، تجربه و سابقه کاری مشتری
- نوع کالا
- تاثیر فعالیت تجاری موردنظر بر روی اقتصاد کشور
- منابع سپرده‌گذار
نکته: سهم سود هر طرف تنها به‌صورت نسبت یا درصدی از کل سود معامله مشخص می‌شود.
با فرمول زیر می‌توانید سود وام مضاربه و مبلغ هر قسط آن را حساب کنید:
سود وام = (مدت قرارداد به روز × نرخ × اصل مبلغ وام) / بر ۳۶۵۰۰
مبلغ قسط = مبلغ سود + اصل مبلغ وام / تعداد کل ماه‌هایی که باید قسط پرداخت شود.
مدت قرارداد وام مضاربه‌ای باتوجه به وضعیت کالای مورد معامله، نوع فعالیت تجاری و شرایط بازار تعیین می‌شود. این دوره معمولاً بیشتر از یک سال طول نمی‌کشد و قابل تمدید کردن هم نیست، مگر اینکه در موارد ویژه بانک مجوز تمدید قرارداد را صادر کند.
نکات مهم در مورد وام مضاربه‌ای
در هنگام تسویه وام مضاربه‌ای توجه داشته باشید تا موارد زیر در حسابداری شما وجود داشته باشد:
- مبلغی که به بانک پرداخت کرده‌اید.
- مبلغ پرداختی وام
- بهره وام
- بانک بستانکار
- هزینه بهره وام بدهکار
قراداد وام مضاربه فقط برای مواردی نوشته می‌شود که قرار است کالاهایی در داخل کشور خریدوفروش شوند یا به خارج از کشور صادر شوند. این وام به واردات کالا برای بخش خصوصی و واردات کالاهایی که ضرروی محسوب نمی‌شوند و در حقیقت جزو کالاهای لوکس به شمار می‌روند، اختصاص ندارد.
