تعریف ضمانت نامه بانکی و شرایط اخذ آن
مدارک لازم و شرایط صدور ضمانتنامه بانکی را اینجا بخوانید
ضمانت نامه بانکی تعهدی که یک فرد در قبال پرداخت وجه یا به اتمام رساندن پروژه به فرد دیگری می‌دهد را قابل‌اعتماد می‌کند. مطمئناً ضامنی امن‌تر از بانک برای عقد یک قرارداد نمی‌توان پیدا کرد.
برای اینکه بانک‌ها با صدور ضمانتنامه‌های مختلف متحمل ضرر نشوند، علاوه بر انجام اعتبارسنجی‌های لازم، شرایط و وثایق ویژه‌ای درنظر گرفته‌اند. مشتریان برای اینکه به واسطه‌گری بانک معاملات خود را به سرانجام برسانند، باید سابقه بانکی خوبی داشته باشند و مدارک و وثایق موردنیاز ضمانت نامه را فراهم سازند.
ضمانت نامه بانکی چیست و چه کاربردی دارد؟
ضمانت نامه بانکی به قرارداد یا سندی می‌گویند که در آن متقاضی متعهد می‌شود تا در زمان معین، بابت موضوع خاصی، مبلغی را به فرد دیگر پرداخت کند. در صورتی که ضمانت‌دهنده به هر دلیلی در زمان مقرر، مبلغی که در سند قید کرده است را به فرد مقابل پرداخت نکند، بانک وظیفه دارد این مبلغ را پرداخت کند. درست به همین دلیل است که پیش از عقد هر ضمانتنامه‌ای، بانک با دقت، فرد متقاضی را اعتبارسنجی می‌کند تا در آینده دچار مشکل نشود. متقاضی می‌تواند فردی حقیقی یا حقوقی باشد.
چگونه ضمانت نامه بانکی بگیریم؟
برای اینکه ضمانتنامه بانکی بگیریم، ابتدا باید به بانک درخواست صدور ضمانتنامه بدهیم. بانک بعد از اینکه با موضوع ضمانتنامه شما موافقت کرد، اعتبارسنجی را شروع می‌کند و موارد مختلفی همچون صلاحيت فنی، تمکن مالی و سابقه چک برگشتی یا بدهی بانکی‌تان را مورد بررسی قرار می‌دهد.
درصورتی که با تقاضا شما موافقت شود باید با در دست داشتن وثیقه‌های موردنیاز به بانک مراجعه کنید و باقی مراحل را پیش ببرید. بانک پیش از اینکه با درخواست شما موافقت کند، این موارد را بررسی می‌کند:
- شرايط مناقصه، مزايده يا هر رابطه حقـوقی ديگـر که ضمانت نامه بر اساس آن نوشته شده صوری نباشد و با زمينه فعاليت شما ارتباط پیدا کند.
- شما واجد شرایط لازم برای عملی کردن موضوع ضمانتنامه باشید.
- ضمانتنامه صرفاً ابزاری برای دريافت وام نباشد.
ساختار و ارکان یک ضمانتنامه بانکی چیست؟
متفاضی (یا مضمون‌عنه): فردی که درخواست صدور ضمانت نامه را به بانک می‌دهد.
ذی‌نفع (یا مضمون‌له): کسی که ضمانتنامه را تحویل می‌گیرد.
وجه‌الضمان: مبلغ مشخص‌شده در ضمانت نامه
ضامن (یا ضمانت‌کننده): بانک
سررسید: تاریخ انقضای ضمانتنامه که متقاضی باید تا آن موقع به تعهد خود کامل عمل کرده باشد.
عنوان برگه ضمانت نامه: موضوع ضمانتنامه بانکی
مزایا و معایب ضمانت نامه های بانکی
ضمانت نامه بانکی برای افراد و شرکت‌ها مزایای زیادی به همراه دارد و به آن‌ها این امکان را می‌دهد تا بتوانند در صورت نیاز از بانک وام دریافت کنند. متقاضیان به پشتوانه نهاد قابل‌اعتمادی همچون بانک جرأت پیدا می‌کنند دست به اقداماتی بزنند که ریسک دارند. به‌طور کلی این نوع ضمانتنامه اعتبار متقاضی و قراردادش را افزایش می‌دهد و اعتماد‌به‌نفس او را در معامله زیاد می‌کند.
اما از جمله معایب مهم ضمانتنامه بانکی می‌توان به این نکته اشاره کرد که بانک با ورود به معامله به عنوان واسط و افزودن مراحل مربوط به ارزیابی‌ها و اعتبارسنجی‌ها به روند قرارداد، پروسه را کمی پیچیده‌تر و زمان‌برتر از قبل می‌کند.
انواع ضمانت نامه بانکی
ضمانتنامه بانکی برای مضامین مختلفی می‌تواند نوشته شود. چه از نظر شکلی و چه از لحاظ موضوعی، در نظام بانکی داخلی و بین‌المللی انواع مختلفی برای ضمانتنامه می‌توان نام برد. این سند، تعهدی غیرقابل‌برگشت است که بانک در قبال قرارداد متقاضی با شخص ذی‌نفع، بنا به دلایل گوناگون صادر می‌کند.
ضمانتنامه مزایده و مناقصه
این نوع ضمانت نامه بانکی مخصوص سازمان‌ها و مؤسسات دولتی است که قصد دارند برای خریدوفروش کالا‌های خود مزایده و مناقصه برگزار کنند. هر فردی که در این مزایده و مناقصه شرکت می‌کند، برای پیشنهاد خود باید یک ضمانتنامه به سازمان برگزارکننده ارائه دهد تا هر زمان که برنده شد، سازمان ذی‌نفع از آن استفاده کند.
ضمانت نامه تعهد پرداخت
این نوع ضمانت نامه زمانی نوشته می‌شود که متقاضی باید مبلغی را در سررسید معین به فردی دیگر پرداخت کند. از آنجایی که این تعهد از نوع بانکی است اگر فرد ضمانت‌دهنده به هر دلیلی نتواند بدهی خود را تسویه کند، بانک موظف است مبلغ قیدشده در قرارداد را در سررسید مقررش به فرد ذی‌نفع پرداخت کند. موارد استفاده از این ضمانتنامه بانکی زیاد است و از تضمین قرارداد فروش گرفته تا قرارداد اجاره، قرارداد ساخت، وام، اوراق قرضه یا هر تعهد مالی دیگر از آن می‌توان استفاده کرد.
ضمانتنامه گمرکی
ضمانت نامه بانکی گمرکی همانطور که از نامش پیدا است به اداره گمرک ارتباط پیدا می‌کند. اگر زمانی که کالایی را وارد کشور می‌کنید قادر به پرداخت حقوق گمرکی آن نباشید، می‌توانید از این ضمانتنامه استفاده کنید و در سررسید معین این مبلغ را به اداره گمرک پرداخت کنید. به‌طورکلی افرادی که قصد واردات و صادرات کالا دارند، به منظور فرآیند گمرکی انتقال بار خود به یک ضمانتنامه بانکی نیاز دارند تا ترخیص کالا انجام شود.
ضمانت نامه‌های پیمان
دولت در مقام کارفرما، اجرای پروژه‌های عمرانی و تولیدی را به پیمانکاران محول کند. قراردادهایی که میان دولت و پیمانکار منعقد می‌شود، معمولاً پیچیده و طولانی هستند. به تازگی برای این نوع قراردادها شرایط پیش‌فرضی تعریف شده است که قواعد همه‌جانبه‌ای را دربرمی‌گیرد و به آن شرایط عمومی پیمان می‌گویند. قراردادهای پیمانکاری نیازمند انواع ضمانتنامه‌های بانکی پیمان است. انواع ضمانتنامه بانکی حسن انجام کار، حسن انجام تعهد و پیش‌پرداخت در قراردادهای پیمانکاری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
ضمانتنامه حسن انجام کار
زمانی که عملیات انجام پروژه به پایان می‌رسد، پیمانکار با ارائه ضمانت نامه بانکی حسن انجام کار، تعهد می‌دهد که پروژه سالم و کامل تحویل داده شده است.
ضمانتنامه استرداد کسور وجه الضمان
برطبق ضمانت نامه بانکی استرداد کسور وجه الضمان، کارفرما مبالغی را (حدود ۱۰ درصد از صورت‌وضعیت‌های پیمانکاری) از پیمانکار دریافت کرده و نزد خود نگه می‌دارد تا تضمینی برای حسن انجام کار او باشد. تمامی درصدهای کسر شده از صورت‌وضعیت پیمانکار در پایان پروژه یعنی زمان تحویل کار، به او پس داده می‌شود.
ضمانت نامه حسن انجام تعهد
در این ضمانت نامه بانکی پیمانکار حسن انجام تعهد خود را متضمن می‌شود. یعنی تعهد می‌دهد تا وظیفه‌ای که به او محول شده را به نحو احسن انجام دهد و آن را کامل، طبق خواسته کارفرما در زمان مقرر تحویل دهد. اگر در هر مرحله‌ای از پروژه، پیمانکار به تعهداتش عمل نکند، باید به میزانی که در قرارداد ذکر شده است، خسارت بپردازد.
ضمانت نامه پیش پرداخت
زمانی که قراداد میان کارفرما و پیمانکار بسته شد و به امضاء رسید، کارفرما با هدف تجهیز یا تکمیل امکانات لازم برای پروژه درصدی از مبلغ معین‌شده را به پیمانکار پرداخت می‌کند و در ازای آن ضمانت نامه بانکی پیش‌پرداخت از او می‌گیرد. در طی پروژه و پس از انجام مراحل مختلف مبلغ این ضمانت نامه به تدریج کم‌تر می‌شود.
مدارک لازم و شرایط صدور ضمانت نامه بانکی
برای اینکه شرایط دریافت ضمانت نامه بانکی را داشته باشیم، باید اعتبارمان خوب باشد و مدارک و وثایق درخواست‌شده را هم به‌طور کامل فراهم کنید.
وثیقه‌های لازم برای صدور ضمانتنامه بانکی
الف) یکی از این موارد موردنیاز است:
- پول نقد یا طلا
- اسناد خزانه، اوراق قرضه دولتی یا اوراق مشارکت
- سپرده سرمایه‌گذاری مدت‌دار یا حساب پس‌انداز قرض‌الحسنه
- گواهی سپرده سرمایه‌گذاری مدت‌دار، اوراق حساب قرض‌الحسنه یا حساب ارزی
ب) تضمین بانک‌ها یا مؤسسات اعتباری غیربانکی معتبر خارجی
ج) سفته با ضمانت قابل‌قبول بانک، اموال غیرمنقول، برگ وثیقه انبار‌های عمومی مربوط به کالا یا سهام شرکت‌هایی که در بورس پذیرفته‌شده باشند.
از این ۳ مورد کلی که ذکر شدند، باتوجه به بانک عامل یک یا ترکیبی از این وثیقه‌ها موردنیاز خواهد بود.
مدارك لازم برای صدور ضمانت نامه بانکی
- کپی و اصل شناسنامه و کارت ملی
- کپی و اصل مجوز فعاليت (كارت بازرگانی، جواز كسب و …)
- کپی و اصل فيش حقوقی و معرفی‌نامه شغلی برای افرادی که کارت بازرگانی و جواز کسب ندارند.
- کپی و اصل سند مالكيت، اجاره‌نامه یا سرقفلی محل کار
- برای ضمانتنامه‌های پیمان: رتبه‌بندی شركت پيمانكاری
- برای ضمانت نامه شركت در مناقصه و مزایده: تصوير آگهی شركت در مناقصه و مزایده، لاشه ضمانت نامه شركت در مناقصه و نامه كارفرما مبنی بر برنده شدن در مناقصه
- برای ضمانت نامه‌های انجام تعهد و پیش‌پرداخت: کپی پيش‌قرارداد بین كارفرما و پيمانكار
- برای ضمانت نامه استرداد كسور وجه الضمان: کپی قرارداد میان كارفرما و پيمانكار و گواهی كارفرما بر اتمام مرحله‌ای از قرارداد
هزینه صدور ضمانت نامه بانکی و نحوه محاسبه آن
بانک برای هر ضمانت نامه‌ای که صادر می‌کند، درصدی را به عنوان سپرده نقدی از مشتری دریافت می‌کند. این سپرده نقدی به صورت امانت در اختیار بانک قرار می‌گیرد تا در زمان ابطال ضمانتنامه به متقاضی بازگردانده شود.
علاوه بر این بانک برای صدور هر ضمانتنامه از مشتری کارمزد دریافت می‌کند. هزینه این کارمزد بر اساس نوع وثیقه، مبلغ قرارداد، مدت و نوع ضمانت نامه تعیین شده و هنگام صدور ضمانت نامه از مشتری گرفته می‌شود.
بانک مرکزی نرخ کارمزد بانکی برای صدور ضمانت نامه‌ها را بر اساس نوع وثیقه مشتری اعلام کرده است.
ویژگی‌های ضمانت نامه بانکی
یک ضمانت نامه بانکی از ویژگی‌های زیر برخوردار است:
- تعهدی غیرقابل بازگشت است که به هیچ عنوان نمی‌توان از آن سر باز زد.
- این ضمانت نامه مستقل از قرارداد پایه نوشته می‌شود و تنها در صورت درخواست وجه‌الضمان از طرف ذی‌نفع قابل پرداخت است.
- ذی‌نفع به هیچ عنوان نمی‌توان آن را انتقال دهد.
مندرجات ضمانت نامه بانکی
مندرجات ضمانتنامه یا همان مواردی که نیاز است در ضمانت نامه بانکی درج شوند شامل موارد زیر می‌شوند:
- اطلاعات شخصی و نشانی متقاضی و ذی‌نفع
- نام موسسه اعتباری و مشخصات شعبه بانکی صادرکننده ضمانت نامه
- شماره ضمانت نامه (با ثبت ضمانت نامه در سامانه سپام یک شماره به درخواست‌دهنده تعلق می‌گیرد.)
- موضوع که ضمانت نامه
- مقدار وجه الضمان به حروف و عدد
- تاریخ صدور ضمانت نامه
- تاریخ سررسید ضمانت نامه
- تمبر مالیاتی
نکات مهم در زمینه ضمانت نامه بانکی
بهتر است پیش از هرگونه اقدامی با برخی از قوانین مهم ضمانتنامه بانکی آشنا شوید.
- اگر کارفرما با نقض مفاد قرارداد از سوی پیمانکار مواجه شود، می‌تواند ضمانتنامه را به اجرا گذاشته و از بانک وجه‌الضمان را دریافت کند.
- اگر بانک وجه‌الضمان به کارفرما را پرداخت کند، متقاضی وظیفه دارد تا این مبلغ را به همراه خسارت مربوط به آن به بانک برگرداند.
- اگر در متن ضمانتنامه به تمدید آن اشاره شده باشد، درخواست تمدید از طرف متقاضی باید حداقل ۱۰ روز پیش از فرارسیدن سررسید به بانک داده شود.
- ذی‌نفع برای تمدید ضمانت نامه باید مستقیما به بانک مراجعه کند تا بانک به موقع مراتب لازم را به اطلاع متقاضی برساند. اگر متقاضی قبل از موعد سررسید، اقدامات لازم برای تمدید ضمانتنامه را انجام ندهد با درخواست ذی‌نفع بانک موظف به پرداخت وجه‌الضمان به او خواهد بود.
