سهام شناور در بورس چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

منظور از سهام شناور در بورس چیست؟

سهام شناور در بورس یا Floating Stock به آن بخش از سهام یک شرکت می‌گویند که امکان خرید و فروش آن در بازار معاملات خرد وجود دارد. برای اشاره به این بخش از سهام شرکت گاهی از اصطلاح «سهام شناور آزاد» هم استفاده می‌شود. پس آن بخشی از سهام یک شرکت که به هر دلیلی غیر قابل فروش باشد یا مالک آن تمایلی به فروش آن نداشته باشد، جزو سهام شناور محسوب نمی‌شود. به‌طور کلی می‌شود سهامداران یک شرکت را به ۲ دسته تقسیم کرد؛ دسته اول سهامداران عمده‌اند که صاحب بیش از ۵ درصد سهام شرکت هستند و معمولا بازه سرمایه‌گذاری‌شان بلندمدت است. دسته دوم سهامداران خردی‌اند که بخش کوچکی از سهام شرکت را خریداری کرده‌اند و اغلب در بازه‌های کوتاه‌مدت اقدام به خرید و فروش می‌کنند. مجموع سهام افراد حقیقی یا حقوقی دسته دوم بخش عمده سهام شناور یک شرکت را تشکیل می‌دهد.

نحوه محاسبه سهام شناور آزاد در بورس

برای محاسبه سهام شناور یک شرکت باید ابتدا ببینیم سهامداران عمده و راهبردی شرکت چه افرادی (حقیقی یا حقوقی) هستند و چه تعداد از سهام شرکت را در اختیار دارند. اگر این تعداد سهام را از کل سهام شرکت کم کنیم، تعداد سهام شناور آن شرکت را به دست می‌آوریم. سپس با یک محاسبه ساده می‌توانیم ببینیم که این تعداد سهام چه درصدی از کل سهام شرکت را تشکیل می‌دهد.

تشخیص درصد سهام شناور

تابلو اصلی معاملات سهام یک شرکت در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران اطلاعات بسیار زیادی در اختیار تحلیل‌گران قرار می‌دهد که درصد سهام شناور یکی از این اطلاعات مهم است. برای مثال اگر به این سایت مراجعه کنید و تابلو مربوط به معاملات شرکت فولاد مبارکه (با نماد فولاد) را در آن باز کنید، می‌توانید ببینید که سهام شناور شرکت فولاد مبارکه چند درصد از سهام کل شرکت را تشکیل می‌دهد. همان‌طور که در تصویر زیر می‌بینید، سهام شناور شرکت فولاد مبارکه ۲۶ درصد است.

مثال از نحوه محاسبه سهام شناور

فرض کنید تعداد کل سهام شرکتی ۲۰۰ میلیون برگه سهم باشد. از این تعداد ۱۴۰ میلیون سهم در اختیار موسسات مختلف است، مدیران و اعضای داخلی شرکت هم صاحب ۲۰ میلیون سهم هستند و ۸ میلیون سهم هم به طرح مالکیت سهام کارمندان اختصاص داده شده است. در این صورت تعداد سهام شناور این شرکت ۳۲ میلیون سهم است که فقط ۱۶ درصد از کل سهام این شرکت را تشکیل می‌دهد.

مفهوم قیمت پایانی در بورس

میزان سهام شناور ثابت است یا متغیر؟

میزان سهام شناور یک شرکت در بازار سرمایه مقدار مشخص و ثابتی نیست و می‌تواند تغییر کند. به این دلیل که ممکن است سهامداران عمده برای دسترسی به منابع مالی بیشتر، بخشی از سهام خودشان را در بازار ثانویه به سهامداران خرد بفروشند که باعث می‌شود شناوری سهم افزایش پیدا کند. گاهی هم ممکن است سهامداران عمده در بازار ثانویه اقدام به خرید سهام شرکت‌شان کنند (اصطلاحا سهام‌شان را جمع‌آوری کنند) و شناوری سهم را کاهش دهند.

اهمیت سهام شناور در بورس

میزان سهام شناور یکی از مولفه‌هایی است که معامله‌گران هنگام خرید سهام در بورس ارزیابی می‌کنند. به‌طور کلی هرچه سهام شناور یک شرکت بیشتر باشد، تغییرات قیمت سهام آن شرکت با سرعت کمتری انجام می‌گیرد. این نکته به‌ویژه درمورد شرکت‌های بزرگ که ارزش بازار بالایی دارند صدق می‌کند. از آن طرف سهامی که شناوری پایینی دارند، قیمت‌شان می‌تواند سریع‌تر رشد کند.

برای افزایش قیمت سهام شرکت‌های کوچکی که شناوری پایینی دارند سرمایه زیادی لازم نیست و این امکان وجود دارد که افرادی با سرمایه‌های نه چندان زیاد بتوانند روند قیمت این سهام را در دست بگیرند و سرمایه‌گذاران کوچک‌تر را برای خرید سهام این شرکت‌ها ترغیب کنند. روی هم رفته سهام این شرکت‌ها می‌تواند برای سفته‌بازان و بازیگران سودجو جذاب باشد. این دسته از افراد بعد از جمع‌آوری سهام شناور شرکت‌های کوچک و اصطلاحا خشک کردن سهام این شرکت‌ها، برای سهام این شرکت‌ها صف خرید می‌چینند و قیمت سهام‌شان را در مدتی کوتاه بالا می‌برند. انجام چنین کاری معمولا برای سهام شرکت‌هایی که ارزش بازار بالایی دارند و شناوری‌شان زیاد است ممکن نیست.

به‌طور کلی وقتی معامله‌گر عادی می‌خواهد سهام شرکتی را بخرد، به دنبال این است که در یک بازه زمانی معقول، قیمت سهامش افزایش پیدا کند. بنابراین با توجه به شرایط بازار، به دنبال شرکت‌هایی است که شناوری معقولی داشته باشند. اگر ارزش بازار شرکت بالا باشد و سهام شناور آن هم درصد زیادی از کل سهام این شرکت را تشکیل بدهد، گزینه مناسبی برای خرید نیست، زیرا تحرکات قیمتی سهام این شرکت سرعت کمی خواهد داشت. از آن طرف شرکت‌های کوچکی هم که شناوری پایینی دارند، ریسک خریدشان بالاست. زیرا سهام این دسته از شرکت‌ها ممکن است به‌راحتی بازیچه سفته‌بازانی باشد که قیمت سهم را به دلخواه خودشان تغییر می‌دهند.

نکته یک: شرکت‌هایی که سهام شناور بالایی دارند، معمولا نقدشوندگی‌شان هم بهتر و ریسک خریدشان کمتر است.

نکته ۲: در بازار ایران حداقل میزان شناوری سهام یک شرکت ۵ درصد است. اما برای حداکثر میزان سهام شناور سقفی وجود ندارد؛ سهامداران عمده می‌توانند همه سهام‌شان را در بازار ثانیه بفروشند که باعث می‌شود شناوری سهم در بازار افزایش پیدا کند.

افزایش سرمایه شرکت

چه کسانی می‌توانند سهام شناور را خریداری کنند؟

همان‌طور که اشاره کردیم، سهام شناور به سهامی گفته می‌شود که در اختیار سهامداران عمده نیست و در بازار ثانویه داد و ستد می‌شود. عملا این امکان وجود دارد که همه فعالان و معامله‌گران بورسی (حقیقی یا حقوقی) سهام شناور شرکت‌ها را در بورس خریداری کنند. حتی سهامداران عمده شرکت‌ها هم این امکان را دارند که در صورت لزوم سهام شناور شرکت‌شان را در بازار معاملات خرد خریداری کنند.

تاثیر سهام شناور بر قیمت سهم و تصمیم سهامداران

وقتی از سهام شناور شرکتی در بورس حرف می‌زنیم، باید حواس‌مان به ارزش بازار آن هم باشد. اهمیت سهام شناور در این است که ببینیم برای تحرک قیمت سهم مورد نظرمان چه مقدار پول لازم است. اگر شناوری سهم زیاد باشد، پول زیادی برای جمع‌آوری سهام شناور آن لازم است و در نتیجه خرید آن برای پول‌های متوسط و کوچک جذاب نیست. ولی این زیاد یا کم بودن در درصد شناوری خلاصه نمی‌شود. ممکن است درصد شناور سهمی کم باشد اما پول زیادی برای جمع‌آوری سهام شناور آن لازم باشد و برعکس.

منظور از ارزش بازار یک شرکت این است که فرضا اگر بخواهیم ۱۰۰ درصد سهام شرکتی را به قیمت روز سهام آن شرکت بخریم، چقدر باید پول بدهیم. مثلا اگر کل سهام شرکتی ۱۰۰ میلیون برگه و قیمت روز هر سهم آن ۵۰۰ تومان باشد، در این صورت ارزش بازار این شرکت ۵۰ میلیارد تومان (۵۰۰ ضرب در ۱۰۰ میلیون) خواهد بود. حالا اگر فرض کنیم شناوری این سهم ۲۰ درصد (یک‌پنجم کل سهام شرکت) باشد، در این صورت ارزش بازار شناوری سهم برابر با ۱۰ میلیارد تومان خواهد بود. بنابراین سفته‌بازان می‌توانند حداکثر با ۱۰ میلیارد تومان کل شناور سهم را جمع‌آوری کنند و روند قیمتی‌اش را کنترل کنند.

این بار فرض کنید شرکتی با ارزش بازار ۵۰۰۰ میلیارد تومان داریم که فقط ۱۰ درصد سهام شناور دارد. ارزش بازار سهام شناور این شرکت ۵۰۰ میلیارد تومان خواهد بود که بسیار بیشتر از ۱۰ میلیارد تومان مثال قبلی است. بنابراین سفته‌بازان مثال قبلی نمی‌توانند با ۱۰ میلیاردشان از عهده شناور چنین سهمی بر بیایند. در نتیجه دستکاری قیمت این سهام برایشان مقدور نیست.

نکته: مفهوم سهام شناور را باید در کنار مفهوم ارزش بازار در نظر بگیریم. ممکن است درصد سهام شناور شرکتی پایین باشد، اما ارزش بازار بالایی داشته باشد. در این صورت جمع‌آوری سهام شناور آن کار دشواری خواهد بود. روی هم رفته شرکت‌های کوچک و متوسط (که ارزش بازار به مراتب کمتری دارند) در صورتی که درصد سهام شناورشان معقول باشد، می‌توانند تحرکات قیمتی مناسبی داشته باشند.

کاربرد سهام شناور

شاید مهم‌ترین کاربرد مفهوم سهام شناور در بورس، تدوین استراتژی معاملاتی برای نوسان‌گیری‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت باشد. نوسان‌گیران که بیش از هر کس دیگری به دنبال نوسان‌های قیمتی هستند، اغلب به دنبال شرکت‌هایی که ارزش بازار بالا داشته باشد نمی‌روند (مگر در دوره‌های نسبتا کوتاهی که پول زیادی به سمت بورس سرازیر می‌شود، پول‌هایی که قدرت آن را دارند که قیمت هر سهمی را جابه‌جا کنند). این افراد بیشتر به دنبال شرکت‌های کوچکند و اگر ریسک‌پذیری کمتری داشته باشند، سهام شرکت‌های متوسطی را انتخاب می‌کنند که شناوری بالایی ندارند.

اما نباید این طور تصور کنیم که ارزش بازار و شناوری سهم هرچه پایین‌تر باشد بهتر است. یک استراتژی برای انتخاب سهام مناسب بر اساس شناوری و ارزش بازار می‌تواند به این صورت باشد که به دنبال سهامی باشیم که ارزش بازارشان بالای ۵۰ هزار میلیارد تومان و درصد سهام شناورشان در حدود ۲۵ درصد (نزدیک به متوسط بازار) است. تجربه و درجه ریسک‌پذیری معامله‌گر می‌تواند به او کمک کند تا در شرایط مختلف بازار این معیارها را برای معاملاتش در نظر بگیرد و بر مبنایشان عمل کند.

نکته: توجه به شناوری سهام فقط یکی از معیارهای معامله است. ممکن است سهام شناور شرکتی در بازه معقولی قرار داشته باشد، ولی وضعیت بنیادی آن خوب نباشد یا اینکه قیمت آن بیش از حد گران باشد. در این صورت سهام این شرکت گزینه مطلوبی برای خرید نخواهد بود.