صندوق بازارگردانی چیست و چگونه کار می‌کند؟
می‌توان جلوی نوسان‌های مخرب و هیجانی بورس را گرفت | بورس به زبان ساده
شاید بازارگردانی و صندوق بازارگردانی و مفاهیم مرتبط با آن‌ها این روزها زیاد به گوش‌مان خورده است. بازارگردانی یکی از فعالیت‌هایی است که به نقدشوندگی سهام و روان شدن معاملات در بورس کمک می‌کند و صندوق‌های بازارگردانی هم در واقع صندوق‌هایی هستند که تشکیل می‌شوند تا اجازه ندهند سهام بعضی از شرکت‌ها در برابر نوسان‌های مقطعی بازار دچار نوسان‌های غیرطبیعی شوند.
بازارگردانی چیست؟ چه ضرورتی دارد؟
بازارگردان در واقع شخص یا نهادی است که با هدف تعادل‌بخشی به عرضه و تقاضا اقدام به خرید یا فروش سهم می‌کند. بازارگردانی را می‌توان به روغنی تشبیه کرد که بین چرخدنده‌های موتور قرار می‌گیرد تا اصطکاک بین چرخدنده‌ها کمتر شود و موتور روان‌تر کار کند.
اگر بخواهیم دقیق‌تر و رسمی‌تر توضیح بدهیم، باید بگوییم بازارگردان به کارگزار یا معامله‌گری گفته می‌شود که با در اختیار داشتن مجوزهای لازم و با تعهد به افزایش نقدشوندگی اوراق بهادار و تحدید دامنه نوسان قیمت، بسته به شرایط در نقش خریدار یا فروشنده آن اوراق ظاهر می‌شود. وظایف بازارگردان‌ها را می‌شود به این صورت خلاصه کرد:
- نقدشوندگی اوراق بهادار را تضمین می‌کنند،
- کنترل عرضه و تقاضا در یک یا چند نماد بورسی را به عهده دارند،
- قیمت اوراق بهادار را در یک محدوده نگه می‌دارند و از نوسان‌های مخرب جلوگیری می‌کنند،
- کمک می‌کنند تا نقدینگی در بورس بماند و از بازار خارج نشود.
برای مثال ممکن است بعضی اخبار سیاسی باعث بروز هیجان‌های مقطعی در سهامداران خرد شود و سهامدارانی که دانش و تجربه کافی ندارند بخواهند به هر قیمتی که شده سهامی را بخرند یا بفروشند. در چنین وضعیتی، بازارگردان‌ها به تقاضا یا عرضه‌های ایجاد شده پاسخ می‌دهند و کمک می‌کنند نقدشوندگی بازار حفظ شود. به بیان ساده‌تر، اگر بازار کساد باشد و خریداری جلو نیاید، بازارگردان‌ها در نقش خریدار ظاهر می‌شوند و اگر هیجان خرید بالا باشد و فروشنده‌ای پیدا نشود، بازارگردان‌ها سعی می‌کنند با عرضه‌های حساب‌شده تعادل را به بازار برگردانند.
صندوق بازارگردانی چیست؟
بازارگردان‌ها تعهد دارند پاسخگوی عرضه و تقاضای پدیدآمده در یک یا چند نماد خاص باشند. به همین دلیل در اختیار داشتن منابع مالی قابل توجه یکی از ضرورت‌های بازارگردانی است. به همین دلیل معمولا برای بازارگردانی سهام صندوق بازارگردانی تشکیل می‌شود که در سطح جهانی هم موفق بوده است. این صندوق‌ها سرمایه سرمایه‌گذاران حقوقی را جذب می‌کنند و در چارچوب امیدنامه‌ای که دارند به خریدوفروش و بازارگردانی سهام می‌پردازند. این صندوق‌ها بخشی از سهام شرکت‌هایی که بازارگردانی‌شان را به عهده دارند در اختیار می‌گیرند و در چارچوب تعهداتشان اقدام به خریدوفروش این سهام می‌کنند.
نکته: از آنجا که هدف صندوق‌های بازارگردانی کمک به روان شدن معاملات (و نه کسب سود) است، کارمزد کمتری می‌پردازند. در واقع سازمان بورس ایران برای حمایت از این صندوق‌ها تخفیف ۸۰ درصدی برای کارمزد معاملات‌شان در نظر گرفته است. علاوه بر این، همه نقل و انتقالات اوراق بهادار که توسط بازارگردانان دارای مجوز از سازمان بورس و اوراق بهادار انجام می‌شوند، از پرداخت مالیات نیم درصد معافند.
صندوق سرمایه گذاری اختصاصی بازارگردانی چگونه تشکیل می‌شود؟
برای تشکیل صندوق‌های بازارگردانی، شرکت‌های کارگزاری و متقاضیان دارای صلاحیت ابتدا تقاضای خودشان را به سازمان بورس ارائه می‌کنند. سازمان بورس ظرف حداکثر ۱۵ روز پس از دریافت درخواست متقاضی، نظر خود را اعلام می‌کند. در صورت موافقت تاریخ آغاز و پایان فعالیت در مجوزی به متقاضی اعطا می‌شود. مجوز فعالیت بازارگردانی حداکثر برای یک سال قابل تمدید است.
طبق ماده ۶ قانون سازمان بورس بازارگردان‌ها موظفند فعالیت بازارگردانی اوراق بهادار را در کد بازارگردانی انجام دهند. برای انتقال اوراق به کد بازارگردانی، باید فرمی را که به تائید مالک یا مالکان ورقه بهادار رسیده تکمیل کنند و به شرکت سپرده‌گذاری مرکزی بدهند تا تعداد اوراق به کد منتقل شود. سپس یک ایستگاه معاملاتی به بازارگردان اختصاص می‌یابد تا بازارگردان بتواند معاملاتش را از طریق این ایستگاه معاملاتی انجام بدهد. بازارگردان‌ها موظفند در مقاطع ۳ ماهه تمامی معاملات ورقه بهادار، دریافت‌ها، پرداخت‌ها، هزینه‌ها و درآمدهای مرتبط با بازارگردانی را در سرفصل حساب‌های جداگانه ثبت کنند و به سازمان بورس و اوراق بهادار گزارش کنند.
فعالیت بازارگردانی به دلیل تعهد خرید و فروش سهام و نگهداری دارایی، ریسک بالایی دارد. برای مثال بازارگردان‌ها پس از خرید سهام با ریسک کاهش قیمت آن سهام مواجه‌اند. با این حال، بازارگردان‌ها از اختلاف قیمت بین سفارش‌های خرید و فروش درآمد کسب می‌کنند. برای نمونه سهمی را در قیمت ۲۰۰۰ تومان می‌خرند و در قیمت ۲۰۵۰ تومان می‌فروشند و از محل اختلاف خرید و فروش سود می‌برند. با اینکه هدف از بازار گردانی کسب سود نیست اما سود حاصل از این اختلاف قیمت در حجم معاملات بالا، سود روزانه خوبی به همراه دارد. بنابراین بازارگردانی نیاز به مهارت و دانش بالایی دارد. علاوه بر این، مزایایی برای صندوق‌های بازارگردانی و به طور کلی بازارگردان‌های بورس در نظر گرفته شده است که یکی از این موارد معافیت از پرداخت مالیات مقطوع نیم درصد است.
مزایای صندوق‌های بازارگردانی چیست؟
همان‌طور که گفتیم سرمایه صندوق‌های سرمایه گذاری بازارگردانی عموما از طریق سرمایه‌گذاران حقوقی تامین می‌شود و اشخاص حقیقی نمی‌توانند سرمایه‌شان را وارد این صندوق‌ها کنند. اما نباید تصور کنیم که این صندوق‌ها برای فعالان حقیقی بازار سرمایه فایده‌ای ندارند.
فعالیت صحیح صندوق‌های بازارگردانی می‌تواند به‌صورت غیرمستقیم به نفع همه فعالان بازار سرمایه، چه شرکت‌های حقوقی باشند و چه سرمایه‌گذاران حقیقی، باشد. زیرا شرکت‌هایی که بازارگردانی‌شان را این صندوق‌ها به عهده می‌گیرند، شرکت‌هایی هستند که سهام‌شان در بورس عرضه شده است. بازارگردان‌ها هم تلاش می‌کنند تعادل قیمت سهام این شرکت‌ها را حفظ کنند و معاملات‌شان را از گزند هیجان‌های مقطعی حفظ کنند. همین موضوع می‌تواند خیال عموم سرمایه‌گذاران را از نقدشوندگی سهام‌شان راحت کند.
می‌توان مزایای صندوق‌های بازارگردانی برای عموم سرمایه‌گذاران را در قالب فهرست زیر خلاصه کرد:
- افزایش قابلیت نقدشوندگی سهم و جلوگیری از ایجاد صف‌های خرید و فروش سنگین
- نزدیک نگه داشتن قیمت سهم و ارزش ذاتی آن و جلوگیری از دستکاری قیمت‌ها و رفتارهای سودجویانه
- ایجاد تعادل در بازار و حفظ امنیت سرمایه‌گذاری
اما سرمایه‌گذاران این صندوق‌ها هم از تشکیل صندوق‌های بازارگردانی نفع می‌برند. مهم‌ترین مزایای صندوق‌های بازارگردانی را می‌شود به این صورت خلاصه کرد؛
- کاهش کارمزد و هزینه‌های معاملات صندوق به واسطه معافیت‌های در نظر گرفته شده
- کاهش محدودیت‌های اعطای اعتباردهی و تسهیلات به صندوق با عنایت به اساسنامه آن
- در اختیار قرار دادن ایستگاه معاملاتی برای انجام معاملات
کدام صندوق‌های بازارگردانی معتبرند؟
در حال حاضر تعداد صندوق‌های بازارگردانی فعال در بورس ایران ۳۸ عدد است که فقط مشتریان حقوقی دارند. از جمله این صندوق‌ها می‌توانیم به صندوق بازارگردانی مفید، صندوق بازارگردانی گروه دی، صندوق بازارگردانی ملت و صندوق بازارگردانی هوشمند آبان اشاره کنیم.
جمع‌بندی
صندوق‌های بازارگردانی با سرمایه‌ای که از بازیگران حقوقی جذب می‌کنند به فعالیت می‌پردازند و در نتیجه فعالان حقیقی نمی‌توانند به‌صورت مستقیم در این صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کنند. اما فعالیت بازارگردان‌ها برای حفظ تعادل بازار در شرایط بحرانی مفید و بلکه ضروری است. در نتیجه فعالیت بازارگردان‌ها به صورت غیرمستقیم برای تمامی فعالان بازار مفید است و اگر درست و اصولی و در حجم مناسب انجام بگیرد، عموم سرمایه‌گذاران را برابر نوسان‌های ناشی از هیجان و ریسک عدم نقدشوندگی محافظت می‌کنند.
همه این مملکت برا همین حقوقی هاست اینا از کجا اومدن…مریخ…