معاملات الگوریتمی چیست؟

برای دانستن معنای معاملات الگوریتمی باید کمی عقب برویم؛ بازار بورس قدمتی طولانی دارد و سابقه آن به قبل از پیشرفت‌های اخیر در زمینه تکنولوژی می‌رسد. در گذشته، برای خریدوفروش در بورس باید خودتان (یا کارگزارتان) در تالار بورس حضور فیزیکی می‌داشتید و اقدام به خریدوفروش می‌کردید؛ اما با پیشرفت تکنولوژی و ورود دستاوردهای آن به زندگی روزمره، ابزارها و امکانات جدیدی هم برای خریدوفروش سهام در بازار بورس پدید آمد. امکاناتی از قبیل دسترسی آنلاین به قیمت‌های لحظه‌ای، امکان انجام معاملات به‌صورت آنلاین و غیره.

معاملات الگوریتمی یا معاملات خودکار هم یکی از دستاوردهای پیشرفت تکنولوژی است که از چند سال پیش پایش به بورس ایران بازشده. این نوع معاملات از طریق برنامه‌های کامپیوتری و بدون دخالت مستقیم انسان انجام می‌شود و هدفشان کسب بازدهی از طریق اجرای (معمولاً سریع) معاملات بر اساس الگوریتم‌های خاص است. طرز کار این نوع برنامه‌های معاملاتی به زبان ساده این است که در صورت برقراری یک شرایط مشخص (مثلاً قیمت سهم بالاتر (یا پایین‌تر) از میانگین یک ماه قبل قرار بگیرد)، نرم‌افزار دستور خرید یا فروش سهم موردنظر را صادر می‌کند.

استراتژی انتخاب سهام سودآور

فایده معاملات الگوریتمی برای کسانی که از آن استفاده می‌کنند این است که در این نوع معاملات احساسات انسانی از فرایند معامله حذف می‌شود و معاملات بر اساس منطق کامپیوتری اجرا می‌شود و درنتیجه امکان زیان در اثر تصمیمات احساسی معامله‌گر عملاً به صفر می‌رسد. فایده دیگرش این است سرعت معاملات بسیار بالاتر می‌رود و در تئوری، امکان استفاده از کوچک‌ترین فرصت‌های معاملاتی وجود خواهد داشت.

فایده این نوع معاملات برای بازار سهام هم این است که به نقدشوندگی و کارا شدن بازار کمک می‌کند.

اما گاهی اوقات که بازار از حالت تعادل خارج می‌شود، ممکن است معاملات الگوریتمی نوعی اثر دومینویی در بازار ایجاد کنند. بخصوص اگر درصد قابل‌توجهی از معاملات بازار از نوع معاملات الگوریتمی باشد، باعث می‌شوند بازار بیش‌ازپیش از تعادل خارج شود. مثلاً ممکن است در اثر خبری ناگهانی قیمت‌ها شروع به ریزش کنند و در پی این ریزش اولیه، شرایطی ایجاد شود که تعدادی از الگوریتم‌های کامپیوتری تشخیص بدهند که باید وارد موقعیت فروش شوند و همین باعث افت بیشتر قیمت‌ها شود. در ادامه، این شرایط باعث خواهد شد تعداد بیشتری از الگوریتم‌های کامپیوتری وارد موقعیت فروش شوند و این فروش‌ها دومینووار ادامه پیدا کند.

در بازارهای جهانی که استفاده از این نوع معاملات در آن‌ها معمول‌تر است، گاهی چنین ریزش‌هایی اتفاق می‌افتد و معمولاً برای اینکه از ریزش غیرعقلانی قیمت‌ها جلوگیری شود، وقفه‌هایی در انجام معاملات ایجاد می‌کنند. مثلاً درصورتی‌که ریزش شدید باشد، ممکن است به مدت ۱۵ دقیقه معاملات متوقف شوند. چنین توقف‌هایی می‌تواند جلوی ریزش‌های دومینووار و هیجانی قیمت‌ها را بگیرد.

معاملات الگوریتمی یا خودکار در بورس ایران هنوز سابقه زیادی ندارد و درصد بالایی از حجم و ارزش معاملات روزانه را هم شامل نمی‌شود. به همین دلیل به نظر نمی‌رسد آن‌گونه که این روزها به گوش می‌رسد معاملات الگوریتمی نقش مهمی در ریزش‌های اخیر بازار بورس تهران داشته باشد. از طرف دیگر، اکنون که بازار اصلاح سنگینی را از سر گذرانده و روند معاملات رفته‌رفته رو به بهبود و متعادل شدن می‌رود، به نظر می‌رسد بحث متوقف کردن معاملات الگوریتمی بی‌مورد باشد، چون اگر این معاملات تأثیرگذار هم باشند باید در روندهای نزولی (یا صعودی) شدید که هیجان و احساسات عامل اصلی تحرک قیمت‌ها هستند، به فکر متوقف کردنشان بود، نه در کف‌های حمایتی معتبر که سروکله خریداران قوی ظاهر شده است و تابلوها رفته‌رفته رنگ آرامش را به خود می‌بینند.